قالب گیری دندان و دهان و فک با هدف های مختلفی انجام می شود که در بسیاری از درمان های دندانپزشکی امری ضروری می باشد و به منظور گرفتن الگوی کامل از شکل فک و دهان و تشخیص شرایط دندان بیمار گرفته می شود. 

قالب گیری های دقیق به تکنیک مناسب و همچنین ویژگی های مطلوب مواد بستگی دارد. مواد قالب گیری الاستومریک (پلی اترها، پلی وینیل سایلوکسان ها و هیبریدها) به دلیل خواص فیزیکی و مکانیکی عالی از جمله ثبت عالی جزئیات، الاستیک ریکاوری بالا و پایداری ابعادی خوب، از مواد محبوب هستند.

مواد قالب گیری بسیاری برای انتخاب از تولید کنندگان متعدد وجود دارد. انتخاب یک ماده مناسب قالبگیری برای شما کمک می کند تا از ایجاد تأثیر بد بر روی بیماران خود جلوگیری کنید.

مواد قالبگیری غیرالاستومریک

- انواع گچ های دندانپزشکی برای ساخت کست

- خمیرهای ZOE و Non-ZOE برای قالبگیری از بیماران بی دندان،‌ ثبت اکلوزال، لاینر موقت برای دنچرها، به عنوان واش برروی سایر مواد قالبگیری و سرجیکال درسینگ

- کامپاندها برای برای قالبگیری از بیماران بی دندان، ‌به عنوان واش برروی سایر مواد قالبگیری و تهیه بوردر مولد

- موم ها

مواد قالبگیری الاستومریک

تمامی مواد الاستومریک نیازمند تری اختصاصی برای قالب گیری نهایی اند. برای ثبت بافت های نرم در بیماران بی دندان با حداقل فشار یک ماده با قابلیت فلوی زیاد و دارای قوام حداقل مثل پلی سولقايدها یا سیلیکون های افزایشی استفاده می شود. اگر فشردگی متوسطی نیاز است، پلی سولفایدها با قوام متوسط سیلیکون های افزایشی یا پلی اترها می توانند استفاده شوند. پلی سولفایدها و سیلیکون های تراکمی دچار بیشترین تعبيرات ابعادی در حین ست شدن می شوند. از مواد الاستومریک با قوام متوسط تا زیاد می توان برای بوردر مولد استفاده کرد.

پلی اترها به دلیل خصوصیات آب دوست و روان بودن شناخته شده اند. از طرف دیگر، پلی وینیل سایلوکسان ها به دلیل خاصیت ارتجاعی مناسب، مقاومت در برابر پارگی و پایداری بسیار معروف هستند. تصمیم استفاده از یکی بر دیگری در بین پزشکان متفاوت است و براساس اولویت شخصی آنها می باشد. البته در سال های اخیر، طبقه جدیدی از مواد قالبگیری پدید آمده است. هیبریدهای پلی اتر / پلی وینیل برای ترکیب بهترین ویژگی های هر دو ماده تولید شدند.

آشنایی با مواد قالبگیری الاستومری:

- آلژینات (Alginate)

ماده ایی پلیمری و تهیه شده از نوعی جلبک می باشد که غالبا برای قالب گیری اولیه در بیماران بی دندان استفاده می گردد.

* توصیه می شود در هنگام کار با آلژینات از دستکش های بدون پودر استفاده شود.

+ مزایای استفاده از آلژینات

• سهولت استفاده و سلف کیور

• راحتی بیمار

• ارزان بودن نسبت به دیگر مواد قالبگیری

• عرضه شدن به صورت پودر

• امکان اضافه نمودن مواد ضدعفونی کننده در حین مخلوط کردن آن با آب

• غیرسمی

• ماندگاری خوب

- معایب استفاده از آلژینات

• پایداری ابعادی ضعیف

• احتمال بروز تورم در قالب بواسطه اضافه نمودن آب بیشتر و یا انقباض قالب در پی کافی نبودن آب اضافه شده برای تهیه خمیر

• مقاومت آن در برابر فشار پایین

- پلی سولفید (Polysulfide)

یک ماده خمیری تهیه شده در دو تیوب مجزا بوده. از ویژگی های منفی آن بوی شدید و طعم نامطبوع و همچنین سختی و پایداری ضعیف آن و البته ماده ای سخت برای مخلوط نمودن، می باشد.

مدت زمان لازم برای مخلوط سازی: 60 ثانیه – ستینگ تایم: 10 الی 20 دقیقه

- پلی اتر (Polyether : PE)

پلی اترها بیش از 40 سال است که در بازار دندانپزشکی هستند. آنها به سفتی و سختی بیش از حد و تلخی از نظر ذائقه معروف هستند، اما پیشرفت های صورت گرفته باعث محبوبیت بیشتر آنها شده است. پلی اترها عمدتاً به دلیل ماهیت آب دوست بودن ذاتی در بین تعداد زیادی از پزشکان محبوب هستند.

مواد الاستومریک آب دوست، ترشوندگی و چسبندگی برتری را برای آماده سازی ها، فراهم می کند، در نتیجه جزئیات سطح خوبی حاصل می شود و از آنها در شرایطی که مدیریت بافت دشوار است، استفاده می شود.

مدت زمان لازم برای مخلوط سازی: 30 الی 45 ثانیه – ستینگ تایم: 6 الی 7 دقیقه

- سیلیکون ها

1. سیلیکون تراکمی (Condensation Silicone)

این ماده الاستومریک از طریق ایجاد کراس لینک گروه های هیدروکسیل انتهایی پلیمر سیلیکون و الكيل سيليکات در حضور ترکیبات قلع و با اکتوات قلع تشکیل می شود که باعث تشکیل شبکه ی پلیمری سه بعدی می شود. انیل الکل محصول جانبی واکنش است. این ماده به صورت پوتی و واش عرضه شده است که فقدان تری اختصاصی را جبران می کند. همچنین دارای بو و طعم قابل قبول، سختی و پایداری متوسطی می باشد. 

مدت زمان لازم برای مخلوط سازی: 30 الی 60 ثانیه – ستینگ تایم: 6 الی 10 دقیقه

2. سیلیکون افزایشی (Addition Silicone)

سیلیکون افزایشی که البته به عنوان پلی وینیل سایلوکسان (Polyvinyl Siloxane: PVS) نیز شناخته می شوند، متداول ترین ماده قالبگیری مورد استفاده در حیطه دندانپزشکی هستند. آنها در طیف وسیعی از ویسکوزیته ها، رنگ ها، رایحه ها / سلیقه ها موجود هستند و می توانند برای تمام تکنیک های قالبگیری استفاده شوند. ویژگی های اضافی آن شامل دقت بالا و ثبت جزئیات، ماندگاری طولانی مدت و پایداری ابعادی، زمان کار کافی و ستینگ تایم سریع است.

اگرچه PVSها بسیاری از معیارهای یک ماده قالبگیری  ایده آل را دارند، اما ذاتاً آبگریز هستند. که این امر می تواند دقت آن را در یک محیط مرطوب کاهش دهد. به همین دلیل سورفاکتانت ها به مواد PVS اضافه می شوند تا آبدوست تر شوند و قالبگیری های بهتری داشته باشند.

مدت زمان لازم برای مخلوط سازی: 30 الی 45 ثانیه – ستینگ تایم: 6 الی 10 دقیقه

* نکته کلیدی برای استفاده: در هنگام استفاده از مواد قالبگیری افزایشی میبایست از دستکش وینیلی استفاده نمائید، زیرا سولفور موجود در دستکش لاتکس می تواند مانع از سفت شدن ماده قالبگیری گردد.

مواد ثبت بایت

ثبت بایت رابطه اکلوزالی فک بالا و فک پایین را تولید می کند، اما در موفقیت ترمیم نهایی نقش بسیار مهمی دارد. بیشتر پزشکان به دلیل سهولت استفاده، سختی نسبی، دقت و ثبات ثابت شده، از مواد ثبت بایت پلی وینیل سایلوکسان (PVS) یا همان سیلیکون افزایشی استفاده می کنند.

- هیبرید پلی اتر / پلی وینیل؛ وینیل پلی اتر سیلیکون (Vinyl Polyether Silicone : VPES)

برای حفظ مزایا و در عین حال حذف معایب دو ماده گذشته، در سال 2009 ماده جدیدی به صورت تجاری به دندانپزشکی معرفی گردید که ساختاری ترکیبی و هیبرید از دو ماده پلی اتر و پلی وینیل سایلوکسان را داشت و در عین ثبات ابعادی بالا و خاصیت ذاتی هیدروفیلیک، در تنوعی از قوام و flow عرضه گردید که مقاومت بالایی نسبت به پارگی دارد. این مواد تحت نام کلی وینیل پلی اتر سیلیکون (VPES) معرفی شده اند.

میزان انقباض ناشی از پلیمریزاسیون: پلی سولفید < سیلیکون تراکمی < سیلیکون افزایشی > پلى اتر

مشخصات مواد قالبگیری ایده آل

• دارای دقت ابعادی مناسب باشد و به منظور انجام یک قالبگیری دقیق، با جزئیات دندان ها و لثه بیمار بخوبی منطبق گردد.

• مدت زمان دوام دقت و صحت مواد پس از قالبگیری و همچنین ثبات ابعادی قالب بعد از ست شدن تا زمان ریختن کست، قابل قبول و مناسب باشد.

• دارای ویسکوزیته مناسبی باشد به طوری که با وجود تلاقی با بافت های دهان، درون تری باقی بماند.

• توانایی تحمل رطوبت و خصلت آب دوستی (هیدروفیل) به منظور ایجاد قالب و تصویری دقیق را داشته باشد.

• میزان ترشوندگی مناسب بدین معنا می باشد که مواد رطوبت را به خوبی جابجا می کنند و در مناطق کوچک بخوبی جریان می یابند و در نتیجه فضای خالی کمتری ایجاد نموده و بطور کامل با بافت دهان منطبق می گردند.

• دارای مدت زمان مناسب برای سفت شدن (rubbery و یا rigid solid) باشد.

• دارای استحکام کافی باشد، به گونه ای که هنگام خروج از دهان پاره نشود و یا نشکند اما در عین حال باعث ناراحتی بیمار نیز در طول روند کار نشود.

• دارای انعطاف پذیری مطلوب باشد و بتوان پس از سپری شدن ستینگ تایم لازم آن را به آسانی از دهان خارج نمود.

• الاستیک ریکاوری کافی داشته باشد و بعد از خروج از دهان بدون تغيير شكل دائمی باشد.

• زاویه تماس: هرچه زاویه تماس کمتر باشد، ماده حساسیت کمتری دارد. ماده ای با زاویه تماس بالا نیاز به دقت بیشتری در ریختن و توجه بیشتر به فرم مناسب در روند قالبگیری دارد.

• رنگ و اپاسیتی آن به گونه ای باشد که بتوان قالب را بخوبی ارزیابی نمود.

• ضدعفونی کردن ماده بدون تغییر قابل توجه دقت و ویژگی های فیزیکی آن امکان پذیر باشد.

• زیست سازگار، ضدحساسیت و غیرسمی باشد.

• دارای بو و طعم مناسب و همچنین مقرون به صرفه باشد.

• دارای Shelf life کافی باشد تا بتوان آن را برای مدت زمان لازم نگهداری نمود.