شکستن فایل تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله مرغوب نبودن متریال استفاده شده در ساخت فایل، طراحی نامناسب فایل، کاربرد غلط فایل، استفاده بیش از حد آن و یا اعمال نیروی زیاد به فایل در کانال های دارای انحناء و یا کلسیفیه طی آماده سازی کانال ریشه و همچنین آناتومی و شرایط کانال می‌باشد.

ساده ترین علت شکستن فایل های روتاری افزایش تورک (گشتاور) است و مهم ترین دلیل افزایش تورک، فشار زیاد است. نباید به فایل فشاری بیش از حدی وارد شود زیرا فشار بالا باعث تغییر شکل فایل ها می شود و به محض مشاهده این تغییر شکل باید عطای آن فایل را به لقایش بخشید! چون به زودی زود می شکند! مثلاً تورک موردنیاز فایل های روتاری با هم متفاوت است ولی آناتومی کانال هم عامل بسیار تعیین کننده ایی در احتمال شکستن فایل متعاقب تورک های مختلف است.

حادثه خبر نمی کند

این اتفاق ممکن است برای هر کسی اتفاق بیافتد و نمی توان آن را صرفاً به غیرحرفه ایی بودن دندانپزشک نسبت داد. مهمترین کار در صورت بروز این اتفاق مدیریت وضعیت و حل مشکل است.

نکاتی که باید به آنها توجه شود:

   - وضعیت پالپ
   - آناتومی کانال ریشه
   - محل فایل شکسته شده
   - نوع فایل شکسته شده
     

* اکثراً خارج نمودن قطعه شکسته شده فایل های دستی نسبت به فایل های روتاری کار راحت تری می باشد زیرا قطعات فایل های روتاری بدلیل سرعت بیشتری که در حین کار دارند، کوچکتر هستند.

   - برآورد میزان آسیب
   - وجود عفونت در کانال ریشه

   
راه حل های ممکن:

۱- خارج نمودن قطعه باقی مانده در کانال ریشه

۲- انجام عمل بای پس (Bypassing) به معنی مسدود نمودن مسیر قطعه شکسته شدن بطوری که در جایگاه خود ثابت شود و حرکت نکند. که در این حالت قطعه در کانال باقی می ماند. 

در این حالت دندان پزشک به شیوه ای از کنار فایل شکسته عبور (Bypass) می کند. با این کار، ادامه پروسه اندو (عصب کشی) بطور طبیعی از کنار فایل باقی مانده انجام می شود و فایل داخل کانال عصب کشی شده باقی می ماند. در این وضعیت مشکل و خطر خاصی برای دندان وجود ندارد و دندان مانند یک دندان عصب کشی شده عادی خواهد بود.

۳- در برخی موارد به دلایلی از قبیل باریک یا ناصاف بودن کانال، امکان بای پس کردن فایل وجود ندارد و دندانپزشک نمی تواند راهی در داخل کانال پیدا کند که از کنار فایل عبور کند. اگر در این موارد، فایل در مراحل آخر عصب کشی شکسته شده باشد و کانال تا حد زیادی تمیز شده باشد، می توان امیدوار بود که اتفاق خاصی نخواهد افتاد و می توان ریشه و تاج دندان را با همان وضعیت پر نمود.

البته بهتر است هر چند ماه وضعیت دندان بیمار را با گرفتن عکس رادیولوژی و معاینه، پیگیری (Follow up) کنید.

* در اکثر موارد اتفاقی برای دندان نمی افتد اما اگر در معاینه های بعدی شکل گیری ضایعه ای در انتهای کانال مشاهده گردید، بیمار باید به متخصص درمان ریشه (اندودونتیست) مراجعه کند و جراحی انتهای ریشه (اپیکو) و درمان لازم برای وی انجام شود.

** موفقیت در حل نمودن این اتفاق به معنی انجام صحیح یکی از این روش ها بدون سوراخ کردن کانال و اپکس می باشد **

عوامل موثر در موفقیت انجام خارج نمودن فایل شکسته شده بدون انجام جراحی

   - آناتومی کانال بیمار
   - محل دقیق محل قطعه باقی مانده
   - طول قطعه
   - قطر و انحنای کانال
   - میزان گیرافتادگی قطعه در دیواره کانال ریشه

راه های ممکن برای بیرون آوردن فایل شکسته شده در کانال

۱- استفاده از اولتراسونیک

یکی از مطمئن ترین، بهترین و جدیدترین روش های استفاده از تکنولوژی اولتراسونیک به همراه میکروسکپ و یا لوپ دندانپزشکی می باشد. یکی از مزیت های اولتراسونیک عدم آسیب رساندن آن به دیواره کانال می باشد زیرا در این تکنولوژی با ایجاد ویبره و لرزش باعث سست شدن قطعه باقی مانده در کانال ریشه می شود.

در این روش با استفاده از گیتس دریل قسمت کرونال تا حدی باز می شود. سپس با استفاده از قلم الماسی اولتراسونیک اطراف فایل شکسته شده خالی می گردد و در نهایت با کمک قلم نیکل تیتانیومی فایل شکسته شده از کانال خارج می شود.

۲- استفاده از کیت های مخصوص برای بیرون آوردن فایل شکسته شده در داخل کانال

- کیت Endo Rescue ساخت Komet آلمان

این کیت دارای پنج عضو اصلی می باشد که شما می توانید با کمک این پنج عضو به راحتی قطعه شکسته شده را خارج نمائید. بطوری که:

1. شکل دهی دوباره حفره دسترسی با استفاده از فرز H269K با سرعت 100 هزار دور در دقیقه

2. حرکت به سمت کرونال کانال با استفاده از گیتس کوتاه G180A و حرکت های آکسیالی با سرعت 800 دور در دقیقه

3. ادامه و تکرار مرحله دو با استفاده از گیتس G180

4. دریل نمودن اطراف قطعه فایل شکسته شده با استفاده از دریل PKP با سرعت 300 دور در دقیقه

5. گرفتن قطعه فایل شکسته شده توسط ترفاین RKT با سرعت 800 دور در دقیقه و جهت حرکت ساعت

6. اتمام آماده سازی و شکل دهی کانال و در نهایت پر نمودن آن با استفاده از مواد پرکننده

- کیت Masserann ساخت میکرومگا فرانسه

بیش از ۳۰ سال است که از این کیت برای خارج نمودن قطعات فایل های شکسته شده و باقی مانده در کانال استفاده می گردد.

این کیت از تعدادی ترفاین و دو اکسترکتور تشکیل شده است که قطعه شکسته شده به کمک اکسترکتور خارج می گردد. اما عدم قابلیت استفاده از آن برای دندان های خلفی و کانال های باریک و منحنی و همچنین افزایش احتمال سوراخ شدن کانال ریشه در حین کار با دریل های آن، کاربرد این کیت را محدود نموده است.

* برای خارج نمودن قطعه باقی مانده فایل هایی که برای آماده سازی کانال استفاده می شوند، اکسترکتور باید در خلاف جهت ساعت چرخانده شود و برای خارج نمودن فایل هایی که برای پرنمودن کانال استفاده می شوند از جمله اسپیرال فیلر یا همان لنتلو، اکسترکتور باید در جهت ساعت چرخانده شود.

۳- انجام روش مرسوم با استفاده از گیتس دریل و فایل دستی K

K-File در این روش برای سست نمودن قطعه باقی مانده و سپس خارج کردن آن و یا انجام Bypass استفاده می گردد.

منابع:

PMID: 19421387
PMID: 10825835
PMID: 9248684
PMID: 14651285
PMID: 14651286
PMID: 2084213
PMID: 12877265
PMID: 15088037
PMID: 16306815

تهیه کننده: واحد نقد و بررسی و تحلیل دندال