انواع انتقال عفونت در دندانپزشکی:
- از بیمار به شاغلین دندانپزشکی
- از شاغلین دندانپزشکی به بیمار
- ار بیمار به بیمار
- از مطب دندانپزشکی به جامعه (از جمله خانواده کارکنان دندانپزشکی)
- از جامعه به مطب دندانپزشکی و بیمار (آلودگی از طریق آب شهر به سیستم یونیت و تجمع میکروارگانیسم ها در جدار لوله های آب یونیت و تشکیل کلونی میکروبی که اصطلاحاً بیوفیلم نامیده می شود).

    

راه های انتقال عفونت:
1- تماس مستقیم با خون یا بزاق و ترشحات دهان بیمار
2- تماس غیرمستقیم با سطوح یا وسایل آلوده
3- تماس مخاط چشم، بینی و دهان تیم دندانپزشکی با ترشحات دهانی بیمار و یا استنشاق میکروارگانیسم های پخش شده در هوا در اثر تراوش خون و ترشحات بیمار 

   

روش های پیشگیرانه جهت کاهش خطر قرارگیری در معرض آلودگی های خونی:
- دقت در هنگام استفاده از وسایلی از قبیل سرنگ ها، سرسوزن ها، تیغ های جراحی و دیگر وسایل تیز و برنده
- استفاده از رابردم برای به حداقل رساندن پاشش های خونی و بزاقی
- شستشو و ضدعفونی صحیح دست ها
- استفاده از وسایل محافظت شخصی (روپوش، دستکش، عینک محافظ، ماسک و ...)

   

عفونت های ویروسی رایج در دندانپزشکی:
- ویروس های هپاتیت D، C، B
- ویروس تبخال
- ویروس HIV

   

طبقه بندی وسایل دندانپزشکی بر اساس میزان آلودگی و درجه اهمیت ضدعفونی کنندگی:
1- وسایل بحرانی (critical)
2- وسایل نیمه بحرانی (semicritical)
3- وسایل غیربحرانی (noncritical)

وسایل بحرانی: این وسایل در بافت نرم نفوذ کرده یا با استخوان تماس پیدا کرده و در تماس مستقیم با خون یا نواحی استریل بدن می باشند. مانند: فورسپس های مخصوص کشیدن دندان، سرقلم جرم گیری، وسایل جراحی اندودانتیک و...
میزان آلودگی در این موارد بسیار بالاست و وسایل باید پس از هربار مصرف یا استریل شده و یا دور انداخته شوند.

وسایل نیمه بحرانی: وسایلی که در تماس با غشاها و سطوح مخاطی بدن می باشند ولی وارد بافت نرم یا استخوان نمی شوند. مانند: فرزها، آینه دندانپزشکی، آمالگام کریر، کندانسور و ...
میزان آلودگی آنها در حد متوسط است. این وسایل نیز پس از هربار استفاده باید استریل شوند و یا توسط مواد ضدعفونی کننده قوی ضدعفونی شوند.

وسایل غیر بحرانی: ابزاری که تنها با قسمت های خارجی بدن و پوست سالم در تماس هستند. مانند ماسک، تیوب رادیوگرافی، صندلی، یونیت، تابوره، کراشور و...
میزان آلودگی آنها در حد پائین است و نیاز به استریل کردن ندارند. در صورت آلوده بودن این گروه از وسایل به خون، ضدعفونی با مواد ضدعفونی کننده متوسط و در صورت آلوده نبودن به خون، ضدعفونی سطح پایین کافی می باشد.

   

دسته بندی مواد ضدعفونی کننده مناسب بر اساس حیطه کارکرد:
1- مواد ضدعفونی کننده قوی (High level) - این مواد برای از بین بردن کلیه میکروارگانیسم ها استفاده می شود مانند پراکسید هیدروژن، پراستیک اسید، گلوتارآلدئید و فرمالدئید
2- مواد ضدعفونی کننده متوسط (Intermediate) – این مواد ضدعفونی کننده برای از بین بردن مایکوباکتریوم ها، باکتری های وژتاتیو، اغلب ویروس ها و قارچ ها مناسب هستند مانند ترکیبات آمونیوم چهارتایی (کواترنری) محصولات کلردار و الکل 70 درجه
3- مواد ضدعفونی کننده ضعیف (Low level) – این مواد ممکن است اغلب باکتری های وژتاتیو، بعضی قارچ ها و ویروس ها را در یک دوره زمانی از بین ببرد مانند الکل 
*ضدعفونی کردن به روش های غوطه وری (Immersion)، اسپری کردن (Spray)، استفاده از کف (Foam) و دستمال کشیدن سطوح (Wipe) انجام پذیر می باشد.

    

مطب دندانپزشکی:
1- نواحی درمانی: نواحی که تماس مستقیم با سطوح مخاطی داخل دهانی در آن اتفاق می افتد. مانند: اتاق کار و اتاق رادیوگرافی
2- نواحی در ارتباط با درمان: نواحی هستند که تماس غیرمستقیم با بیمار از طریق کاربرد وسایل آلوده بوجود می آیند. مانند: لابراتوار، اتاق استریلیزاسیون و محل ظهور فیلم های رادیوگرافی
3- نواحی غیردرمانی: معمولاً تماس با بیمار در آنها وجود ندارد. مانند: اتاق انتظار، رختکن، آبدارخانه و محل شستشوی البسه کارکنان

    

سطوح دندانپزشکی:
سطوح نیمه بحرانی: شامل دسته ها و دستگیره ها، کلیدهای یونیت، کلیدها و دسته های چراغ ها، سطوح روی کابینت ها، دسته ها، سینک، شیرهای آب (دستی) مربوط به کابینت ها، بازوها، کنترهای تابوره ، زیرسری و کلیدهای صندلی ، سر (Head) و دسته های کنترل دستگاه رادیوگرافی

سطوح غیربحرانی: شامل بازوها و لوله های ساکشن یونیت، منعکس کننده و پوشش روی چراغ ها، کشوها (داخلی)، شیرهای آب (اتوماتیک) کابینت ها، رویه صندلی و بازوهای دستگاه رادیوگرافی

   

روش و زمان ضدعفونی سطوح:
1- ضدعفونی سطوح نیمه بحرانی بعد از هر بیمار و یا استفاده از روکش های یکبار مصرف برای هر بیمار
2- ضدعفونی سطوح غیربحرانی به صورت روزانه و در پایان هر شیفت کاری

   

دو رویکرد کلی برای پرهیز از آلودگی سطوح کلینیکی وجود دارد:
- پوشاندن سطوح با پوشش مناسب و یکبار مصرف
- تمیز و ضدعفونی کردن سطوح پس از آلودگی

* سطوحی که قرار است ضدعفونی شوند باید در ابتدا تمیز شوند زیرا مواد آلی موجود در خون و بزاق ممکن است باعث غیرفعال شدن ضدعفونی کننده شود.
* جهت جلوگیری از فیکس شدن مواد آلی شامل خون و مخاطات بر روی ابزارآلات باید بلافاصله پس از اتمام استفاده سریعاً آنها را در یک محلول پاک کننده (شوینده) قرار داده تا مرحله ضدعفونی کنندگی با کارآیی بهتری انجام شود. 

    

الهام رشیدی 
کارشناس میکروبیولوژی

مطالب مرتبط

کنترل عفونت در دندانپزشکی: مقابله با انتقال هپاتیت و ایدز - قسمت دوم