آشنایی با گوتا پرکا
گوتاپرکا یک ماده ترموپلاستیک و بی اثر و خنثی از لحاظ زیستی و همچنین زیست سازگار (Biocompatibility) می باشد. بطوری که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن نمی شود و با آن هیچ واکنشی نمی دهد. به همین دلیل گوتاپرکا یک گزینه بسیار مناسب و مقرون بصرفه برای پر کردن روت کانال خالی شده و جلوگیری از نفوذ باکتری ها می باشد. کلمه گوتاپرکا از نام گیاهی به نام Getah Perca که در زبان مالایی به معنی شیره پرکا (Percha Sap) می باشد، گرفته شده است.
گوتاپرکا از شیره درختانی از جنس Palaquium از جمله Palaquium gutta ،Isonandra gutta و Dichopsis gutta بدست می آید. سپس این ماده خام را با مواد دیگری مانند زینک اکساید، مواد رنگی و اپک کننده و چسباننده ترکیب می نمایند و در نهایت محصولی به نام گوتا پرکا تولید می گردد.
گوتاپرکا، ماده ای پلاستیکی و پرکاربرد در دندانپزشکی و به عنوان پرکننده ای ایده آل برای روت کانال شناخته شده است. پس از آماده سازی و تمیز کاری دقیق روت کانال در درمان های اندو، دندانپزشک با استفاده از گوتاپرکا این کانال ها را می بندد تا از ورود باکتری ها و بروز عفونت های بعدی جلوگیری کند. این ماده به دلیل قابلیت فرم پذیری و سازگاری عالی با بافت های دندان، از نفوذ هرگونه باکتری به داخل کانال ریشه پیشگیری می‌کند و در نتیجه، عوارض احتمالی را به حداقل می‌رساند.
گوتاپرکا، که به طور معمول در اندازه های متفاوت برای انطباق با روت کانال های مختلف تولید می شود، در طی فرآیند درمان توسط دندانپزشک گرم و فشرده شده و با استفاده از یک سیلر در محل خود مهر و موم می‌شود. علی رغم برخی تصورات غلط مبنی بر ایجاد حساسیت ناشی از شباهت این محصول به لاتکس، گوتاپرکا به عنوان یک ماده ایمن و بی خطر در دندانپزشکی شناخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده نه تنها به دلیل خاصیت ترموپلاستیک بودنش، بلکه به خاطر کاربرد آسان و اثربخشی بالا در پیشگیری از عفونت ها، به طور گسترده ای پذیرفته شده است.
گوتاپرکا به دلیل داشتن پایه طبیعی و سمیت کم شناخته شده است و خطر آلرژی زایی آن بسیار اندک می‌باشد. با این حال، ابهاماتی درباره حضور کادمیوم در این ماده وجود دارد، که ممکن است به دلیل فرآیندهای تولیدی به وجود آید. حتی اگر آثاری از کادمیوم در گوتاپرکا باقی بماند، مقادیر آن معمولاً کمتر از 0.10 میکروگرم است که در مقایسه با حد ایمن 15 میکروگرم بر گرم در مواد غذایی، بسیار ناچیز است، بنابراین استفاده از آن ایمن و غیرسمی تلقی می شود.
ترکیبات گوتاپرکا شامل 1 تا 18 درصد سولفات های فلزی مانند استرانسیوم یا باریم است که به منظور افزایش رادیواپاسیته و قابلیت مشاهده در تصاویر رادیوگرافی به کار می روند. این خصوصیت برای دندانپزشکان مفید است زیرا به آن ها امکان می دهد تا میزان پرشدگی و پوشانده شدن حفره ها توسط گوتاپرکا را دقیقاً مشاهده و ارزیابی کنند. سایر مواد مورد استفاده در ساخت گوتاپرکا شامل 59 تا 76 درصد اکسید روی به عنوان پرکننده، 1 تا 4 درصد آب یا رزین به منظور افزایش پلاستیسیته، و 18 تا 22 درصد گوتاپرکا به عنوان ماده اصلی ماتریکس می باشند. از نظر شیمیایی جنس این ماده از نوع پلی ترپن بوده که از پلیمر پلی ایزوپرن یا ایزوپرن تشکیل می گردد.
ضدعفونی و استریل نمون گوتاپرکا قبل از استفاده
از آنجایی که گوتاپرکاها مقاومت كافی در برابر روش های معمول استریلیزاسیون (حرارت خشك یا مرطوب) را ندارند، برای حفظ اصول ضدعفونی در طی درمان، استفاده از محلول های شیمیایی از جمله محلول های هیپوكلریت سدیم، گلوتارآلدئید، هیدروژن پراکساید، الکل، ترکیبات یدی و آمونیوم چهار ظرفیتی و غیره بهترین روش می باشد. این مواد دارای اثرات باكتریسیدال و اسپوروسیدال بوده و برای ضدعفونی نمودن گوتاپركا در هنگام استفاده برای بیمار در مدت زمان چند ثانیه تا یك دقیقه كارآمد می باشند.
مطالعه مقاله ضدعفونی کردن گوتا پرکا، یک اصل حیاتی در درمان اندو
انواع گوتاپرکا
گوتاپرکا به دو شکل استاندارد و غیراستاندارد عرضه می گردند. گوتاپرکاهای استاندارد مطابق با سایز و کالر کد ISO فایل های استاندارد، از سایز 15 تا 140 با تقارب 2 درصد و بیشتر موجود می باشند. اما گوتاپرکاهای غیراستاندارد از سایزبندی و کار کدینگ ISO پیروی نکرده و براساس سیستم های مختلف فایل روتاری و یا به صورت انحصاری برای سیستم فایل روتاری خاصی طراحی و تولید شده می شوند مثل گوتاپرکاهای جانبی، پروتیپر، رسیپروک، One Shape، Mtwo و ...
البته اخیرا گوتاپرکاهای مودیفای شده و با هدف افزایش دوام و توانایی آنها برای سیل روت کانال و همچنین ایجاد اثر ضدباکتریایی و ضدمیکروبی نیز تولید شده اند.
غالبا پرکردن روت کانال اندو شده بطور مرسوم با استفاده از گوتاپرکا و به صورت سینگل کن و یا مستر کن همراه با کن جانبی و روش تراکم جانبی و با استفاده از اسپریدر انجام می گیرد. برای انتخاب سایز گوتاپرکای مناسب، باید به آخرین فایل استفاده شده و عکس رادیوگرافی توجه و گوتاپرکای مناسب را انتخاب و استفاده نمود.
یک راه آسان برای تشخیص اینکه روت کانال آماده پر شدن هست یا نه، استفاده از آخرین فایل استفاده شده برای آماده سازی قسمت اپیکال است، بطوری که میبایست فایل به راحتی و بدون نیاز به اعمال فشاری به نقطه موردنظر برسد.
حال برای انتخاب سایز دانستن دو سایز مهم است: 1- میزان گشاد شدن و قطر اپکس 2- تقارب روت کانال
یک نکته اصولی و پیشنهادی، عدم استفاده از گوتاپرکای هم اندازه با آخرین فایل استفاده شده می باشد، زیرا بدست آوردن تیپر و قطر استاندارد و مطابق با فایل مورد استفاده دشوار و دور از واقعیت می باشد. بطور مثال در صورت استفاده از فایل 30/.04، انتخاب گوتاپرکای 30/.04 نیز مناسب نیست بلکه بهتر است از گوتاپرکای 25/.04 استفاده شود. البته در این حالت میبایست باتوجه به محل تطابق تیپر گوتاپرکا و روت کانال، گوتاپرکا را از ناحیه تیپ کوتاه نمود.
تکنیک Tug-Back برای اطمینان از سیل کامل در روت کانال
اگرچه آماده سازی و شکل دهی روت کانال، شرط اولیه در موفقیت درمان اندو می باشد، اما ریزنشت اپیکالی نیز یکی از عمده ترین دلایل در شکسـت درمان اندو می باشد، که خود تحت تاثیر متغیرهایی مثل روش پر کردن، خصوصیات شیمیایی و فیزیکی ماده پرکننده و وجود لایه اسمیر می باشد. که یکی از روش های موثر برای حفظ این مساله، تکنیک Tug-Back می باشد.
هدف نهایی در درمان اندو، ایجاد یك سیل كامل در سراسر طول روت كانال و تطبیق هر چه بهتر ماده پركردگی با دیواره كانال می باشد. یكی از مواردی كه به منظور ایجاد و حفظ سیل اپیکالی در روش های متداول پركردن روت كانال ریشه بیان شده است، وجود تاگ-بک (Tug-Back) در گوتا پرکای اصلی (مستر کن) است. تاگ-بک احساس مقاومت کششی در هنگام خروج گوتاپرکای اصلی از داخل روت کانال می باشد. وقتی گوتاپرکای اصلی در داخل روت کانال قرار می گیرد، باید در 1 تا 3 میلی متری اپیکال با دیواره کانال در تماس باشد، بطوری که در برابر فشار خروجی، مقاومت مختصری از خود نشان دهد. در واقع گوتاپرکای اصلی به گونه ای انتخاب می شود که با دیواره روت کانال در قسمت اپیکال تطابق داشته باشد و متعاقبا این تطابق باعث ایجاد احساس گیر اصطکاکی هنگام خارج نمودن گوتای اصلی از داخل روت کانال (تاگ-بک) شود و در نتیجه کاهش میزان ریزنشت گردد.
تاگ-بک کاذب چه زمانی رخ می دهد؟
هنگامی که فایل و گوتاپرکا از لحاظ تیپر با یکدیگر تطابق نداشته باشند، گوتاپرکای اصلی بطور کامل به قسمت اپیکال متصل نمی شود و بیشتر به کرونال و یا قسمت وسط روت کانال متصل می گردد!
عواقب تاگ-بک کاذب چیست؟
روت کانال بخوبی توسط گوتاپرکا از قسمت اپیکال سیل نشده و باکتری ها و دبری ها به فضای روت کانال وارد شوند. همچنین، حتی اگر روت کانالی را بدون در نظر گرفتن تاگ-بک واقعی و با روش تراکم عمودی پر شود، احتمال اکستروژن گوتاپرکا وجود دارد!
چگونه تاگ-بک را می توان بررسی نمود؟
آماده سازی و شرایط لازم
- روت کانال بطور کامل و بخوبی آماده و تمیز شده باشد.
- مستر کن را در روت کانال مرطوب بررسی کنید با این فرض که روت کانال در هنگام پرکردن نهایی، سیلر دارد.
- در هنگام انتخاب مستر کن، طول اپیکال را اندازه گیری نمائید.
- مستر کن را به آرامی داخل روت کانال قرار دهید و وجود تاگ-بک را به آرامی و با آرامش بررسی نمائید.
روش های بررسی تاگ-بک
1) بررسی تاگ–بک به صورت چشمی و مستقیم: بعد از قراردهی مستر کن در داخل روت کانال، آن را خارج نموده و با دقت بسیار بررسی نمائید. بطوری که مشاهده هرگونه علامت و چین خوردگی در ناحیه کرونال و میانی مستر کن، نشان دهنده لزوم گشادسازی این نواحی در روت کانال می باشد.
2) بررسی تاگ–بک با استفاده از بررسی رادیوگرافی مستر کن، بطوری که مشاهده فضا در اطراف مستر کن در ناحیه کرونالی و میانی روت کانال و عدم مشاهده فضایی در اطراف مستر کن در ناحیه اپیکال، نشان دهنده اتصال کامل گوتاپرکا به اپیکال و بدست آوردن تاگ-بک واقعی است.
در صورت عدم وجود تاگ-بک واقعی، چه باید کرد؟
اگر علاوه بر نداشتن تاگ-بک در ناحیه اپیکال، اتصالی مابین گوتاپرکا و دو قسمت کرونالی و میانی روت کانال وجود نداشته باشد، در این صورت می توان 0.5 میلی متر از انتهای مستر کن را کوتاه نموده و مجدد تاگ-بک چک گردد. و یا با استفاده از فایل دستی Kروت کانال آماده شده را مقداری گشاد نموده و سپس از یک مستر کن بزرگتر برای چک تاگ-بک استفاده نمائید.
