یکی از مسائل چالش برانگیز و با اهمیت در علم دندانپزشکی مساله "عفونت" است که به دلیل ایجاد موجی از نگرانی و دلهره در بیماران، دغدغه­ همیشگی دندانپزشکان محسوب می شود. استفاده از تجهیزاتی از جمله انواع محلول­ ها، فور و اولتراسونیک تا حدی به استریل شدن وسایل دندانپزشکی کمک نموده اما با چشمگیر شدن اهمیت این موضوع، استفاده از دستگاهی به نام اتوکلاو ضرورت پیدا کرده است. گفته می شود اتوکلاو سریع­ترین، بهترین و مطمئن ترین روش ضدعفونی کردن می باشد، چرا که وسایل پزشک را در شرایطی فراتر از ظرفیت حیاتی میکروارگانیسم ها قرار می دهد و فرآیند استریلیزاسیون را در سطح اطمینان بسیار بالا تضمین می کند.

امروزه شرکت­ های فعال در زمینه ساخت تجهیزات دندانپزشکی به تولید انواع اتوکلاو در ظرفیت­ ها و مدل ­های مختلف روی آورده اند. این تنوع و همچنین گران قیمت بودن این دستگاه، انتخاب یک مدل مناسب و مقرون به صرفه را دشوار نموده است. در انتخاب اتوکلاو، آگاهی از اینکه دقیقاً چه چیزی لازم است خریداری شود اهمیت دارد. چرا که قیمت بالا و پیچیدگی این دستگاه، ریسک تعویض را افزایش داده و امکان خرید مجدد را با مشکل روبرو می­ کند. برای خرید دستگاه اتوکلاو لازم است به فاکتورهای مهمی توجه شود از جمله:

پارامترهای مهم در یک دستگاه اتوکلاو بخار:

– میزان مکش هوا

– اندازه و جنس چمبر

– نحوه بارگذاری و کنترل دستگاه

– دامنه دمایی

– سیکل گراویتی و دمایی

– شرایط هشدار (نوع نشانگر)

– مدیریت اطلاعات (مثلا رکوردر) و پرینتر

– نحوه کار (اتوماتیک یا دستی)

– فشار بخار و برق مورد نیاز

– ویژگی حفاظت از محیط زیست

– قیمت دستگاه و زمان تحویل

– ارسال، نصب و آموزش (رایگان است یا نه)

– پالس تزریق

– تخلیه بخار VAC

– استانداردها و تائیدیه ها (FDA – CE و ...)

– مدت گارانتی و خدمات پس از فروش

– تأئیدیه رضایت مندی از مراکز نصب و استفاده شده

اهمیت وکیوم در اتوکلاو:

وجود بسته‌های هوایی در ابزارآلات حفره‌دار نیز انکارناپذیر است؛ بنابراین باید راه حل مناسبی برای از بین بردن این بسته‌های هوایی ارائه شود. در این رابطه پمپ وکیوم، تضمین کننده استریلیزاسیون مناسب خواهد بود.

اکثر اتوکلاوها به سیستم وکیوم ترمودینامیک مجهز هستند اما این سیستم صرفاً موجب از بین رفتن بسته‌های هوایی داخل چمبر نخواهد شد. به منظور استریل کردن ابزارآلات حفره دار (مانند توربین در دندانپزشکی) نیاز به پمپ وکیوم مجزا است. وجود پمپ دو مزیت اصلی دارد:

۱- قبل از شروع سیکل استریل جهت خارج کردن بسته‌های هوایی

۲- در پایان عملیات دستگاه به منظور خشک کردن ابزارآلات

فاکتورهای مهم در انتخاب و خرید اتوکلاو

1- ظرفیت اتوکلاو (حجم و ابعاد چمبر)
حجم مناسب میبایست متناسب با نیاز مطب، سایز و حجم وسایلی که نیاز به استریل شدن دارند زیرا وسایلی که در اتوکلاو قرار می دهید نباید با بدنه چمبر برخورد داشته باشند. و همچنین مدت زمان موردنظر برای انجام استریلیزاسیون انتخاب شود.
توجه به این مورد موجب صرفه جویی در زمان، هزینه خرید اتوکلاو، مصرف برق و آب مقطر می گردد.

2- ابعاد اتوکلاو
اندازه فضای مطب و محل مناسب برای قرارگیری دستگاه از اهمیت بالایی در خرید اتوکلاو برخوردارند. زیرا بهتر است محل قرارگیری اتوکلاو، کمی فضای خالی داشته باشد تا تهویه هوا به خوبی صورت گیرد و در هنگام جابجایی آن مشکلی ایجاد نشود.

3- سیکل های استاندارد و متنوع برای استریلیزاسیون
ابزار و وسایل مختلف، دارای سیکل استریلیزاسیون متفاوتی هستند. به همین دلیل برخوردار بودن دستگاه از سیکل های متنوع، یک ویژگی و امتیاز مثبت می باشد.
براساس استاندارد EN 13060، اتوکلاو دندانپزشکی باید توانایی ارائه دادن سیکل های کلاس B و کلاس S برای ضدعفونی کردن انواع بارها در دماهای 121 و 134 و سیکل های کنترل صحت عملکرد اتوکلاو را داشته باشد.
مدت زمان چرخه استریلیزاسیون بستگی به کیفیت و قدرت دستگاه و سیستم بخار آن دارد. بطوری که اصلی ترین تفاوت سیکل های اتوکلاو، تفاوت در سرعت ایجاد بخار می باشد.

4- گواهینامه و گارانتی و خدمات فنی
اتوکلاو موردنظر باید دارای گواهینامه CE و یا تائیدیه وزارت بهداشت باشد.
داشتن گارانتی و خدمات پس از فروش یکی دیگر از ویژگی های مثبت و مهم در هنگام خرید اتوکلاو به شمار می‌رود زیرا اتوکلاو یکی از تجهیزات پرمصرف در دندانپزشکی بوده و کیفیت خدمات شرکت ذینفع بسیار مهم می باشد: ارائه خدمات به موقع، دسترسی آسان به خدمات، مشتری مداری و برخورد مناسب با آنها، انجام به تعهدات به صورت کامل و ....

5- اتوکلاو اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک
تفاوت اصلی این دو در مرحله خشک کردن است:
در اتوکلاو اتوماتیک، کل چرخه استریلیزاسیون و خشک کردن به طور پیوسته انجام می شود.
در اتوکلاو نیمه اتوماتیک معمولاً مرحله خشک کردن با باز بودن درب اتوکلاو انجام می شود.

6- جنس چمبر
مقاومت جنس چمبر در برابر ترکیب با سایر عناصر حائز اهمیت می باشد.مثلا چمبر از جنس آلومینیوم به مرور زمان با جیوه موجود در آمالگام واکنش می دهد و یا چمبر از جنس مس، با گوگرد موجود در مواد ضدعفونی کننده واکنش می دهد.
ایده آل ترین جنس چمبر استیل ضدزنگ می باشد و باید اتصال بین قطعات با بالاترین کیفیت جوشکاری انجام پذیرد. در بسیاری از اتوکلاوهای با قیمت پایین بی کیفیت بودن جوشکاری چمبر به وضوح قابل مشاهده است.

7- سیستم های ایمنی + قابلیت ثبت و ارائه گزارش عملکرد اتوکلاو
مانیتورینگ فشار، دما، کیفیت آب و بخار ثابت، یکی از پارامترهای مهم در سیستم های ایمنی اتوکلاو هستند.
به منظور کنترل عملکرد دستگاه، بهتر است دستگاه توانایی ثبت و ذخیره سازی اطلاعات از طریق پرینتر و یا حافظه داخلی و خارجی را داشته باشد.

8- درب دستگاه
بهتر است درب اتوکلاو مجهز به سیستم قفل مکانیکی و نیز الکترومگنتیک باشد تا از باز شدن درب تا صفر شدن فشار بطور کامل، ممانعت نماید.

9- مجهز به فیلتر آنتی باکتریال
فیلتر آنتی باکتریال موجب می‌شود در هنگام خشک کردن وسایل، هوا و بخار خروجی فاقد باکتری و هرگونه میکروب باشد.

10- سیستم Water Clean
در صورت مجهز بودن اتوکلاو به سیستم Water Clean، دیگر نیازی به استفاده از آب مقطر نیست و می توان آن را بطور مستقیم به آب شهری وصل نمود.

11- سیکل سریع و یا فلاش
اتوکلاوهای دارای سیکل فلاش و یا سریع (Fast/Flash/Immediate-Use) با کاهش زمان خشک‌کردن، سرعت عملیات دستگاه را به مراتب افزایش می‌دهند.

بطور کلی

برای یک مطب کوچک و یا متوسط، انتخاب اتوکلاو با ظرفیت متوسط ایده آل می باشد.

بهتر است دو اتوکلاو با اندازه متوسط داشته باشید تا یک اتوکلاو بزرگ! زیرا:
1. گاها داشتن دو اتوکلاو کوچکتر، راحت تر از یک اتوکلاو بزرگ است، زیرا بدین ترتیب می توان دو سیکل استریلیزاسیون را بطور همزمان Run نمود.
2. یکی دیگر از مزیت های داشتن دو اتوکلاو در مطب و یا کلینیک دندانپزشکی، عدم نیاز به تعطیل نمودن بخش و امکان استفاده از اتوکلاو دوم در هنگام خرابی اتوکلاو اول می باشد.

در قسمت چمبر، المنت میبایست دور تا دور چمبر را گرفته باشد تا گرما به صورت یکنواخت پخش گردد.

- سیستم ایمنی و قفل حرارتی یا قفل خنک کننده

این مکانیسم برای ایجاد اطمینان از استریل شدن کامل محموله تا سطح قابل قبول استاندارد و در نتیجه بهینه شدن فرآیند استریلیزاسیون بکار می­ رود و از همین جهت اهمیت دارد.

- سیستم تخلیه گاز و خنک کنندگی سریع

این ویژگی به عمل سترون سرعت می­ دهد و موجب تسریع فرآیند می ­شود.

- امکان تنظیم زمان و درجه حرارت

میزان دستی و اتومات بودن این ویژگی را شخص کاربر تعیین می کند. برخی از کاربران تمایل به کنترل کننده های دستی دارند. هرچند هر دو روش در جای مناسب خود می­ توانند مفید واقع شوند.

- نوع بارگزاری؛ از بالا یا از جلو

بارگزاری از جلو ساده تر است اما به فضای بیشتری نیاز دارد. تعیین این مورد به عهده شخص استفاده کننده است.

- شکل محفظه؛ مستطیلی یا استوانه ای

اتوکلاوهای با محفظه استوانه ای شکل، دیواره های نازک تری دارند و این موضوع به زودتر گرم شدن اتوکلاو کمک می کند، همچنین هزینه استفاده را کاهش می دهد و وزن کمتری دارد.

- نوع درب بکار رفته در اتوکلاو

اتوکلاوها درب های مختلفی دارند. بعضی از آنها دستی و ساده هستند و بعضی به صورت قدرتی عمل کرده و عمودی یا افقی باز و بسته می­ شوند.

- اندازه

اندازه دستگاه به خودی خود مهم و تعیین کننده است چرا که اتوکلاوها در سایزهای مختلفی ساخته می ­شوند. برای تصمیم در این مورد لازم است اندازه اتاقی که دستگاه در آن قرار داده می­ شود در نظر گرفته شود.

تهیه شده توسط واحد آموزش دندال