ابزارهای پریودنتیک دارای طراحی و عملکردهای بسیار خاصی هستند که از این ابزارها برای تشخیص و درمان بیماری پریودنتال در سطح ریشه و تاج دندان به منظور برداشت جرم های چسبیده به سطح آن و در نتیجه از بین بردن عفونت و التیام بافت پریودنتیوم استفاده می شود.

➔ فاز 1: معاینه و تشخیص اولیه

در مرحله اول، هدف بررسی وضعیت ناحیه پریودنتال دندان بیمار است که ابزارهای مورد استفاده در این مرحله به شرح زیر خواهند بود:

- پروب (Probes)

همانطور که می دانید بیماری پریودنتال چندین مرحله دارد و اگر در مرحله اول درمان نشود نتیجه آن می تواند از دست دادن دندان باشد که پیامدهای منفی بسیاری برای بیماران به همراه دارد. پروپ ابزاری است که در آرماتاریوم دندان استفاده می شود و برای اندازه گیری پاکت های پریودنتال و تشخیص مشکلاتی از قبیل تحلیل رفتن لثه کاربرد دارد. این ابزار معمولاً بلند، نازک و دارای انتهایی نه چندان تیز هستند. کاربرد اصلی ابزارهای پریودنتال، اندازه‌گیری عمق اطراف دندان به منظور بررسی وضعیت سلامتی پریودنتیوم است. در بیشتر پروب‌های پریودنتال به منظور خوانش دقیق تر، علائم و نشانه هایی در سر ابزار وجود دارد و یا مدرج می باشند.

در تشخیص اولیه، پروب های پریودنتال اطلاعات لازم را برای تهیه پریودنتوگرام (نقشه دندان) فراهم می نمایند. بطوری که دندانپزشک در آن میزان بیماری پریودنتال هر دندان و عمق پاکت لثه ای را بر حسب میلی متر ثبت می کند.

انواع پروب

1. پروپ CP15 (و یا North Carolina) دارای یک سر فعال مدرج شده (از 1 تا 15 میلی متر) برای تشخیص عمق پاکت پریودنتال می باشد و برخی از آنان دارای یک سر دیگر به صورت صاف برای سنجش ویتالیتی پالپ هستند.

2. پروب ویلیامز (Williams) دارای مارک های 1 میلی متر، 2 میلی متر، 3 میلی متر، 5 میلی متر، 7 میلی متر، 8 میلی متر، 9 میلی متر و 10 میلی متر است که برای تشخیص عمق پاکت پریودنتال استفاده می گردد.

3. پروب CP12 (و یا OMS) برای معاینه و تشخیص بیماری پریودنتال قابل استفاده می باشد. این پروب در هر 3 میلی متر (3-6-9-12) مدرج شده است و دارای یک توپ کوچک با قطر 0.5 میلی متر و خطوط مدرج شده (نقطه شروع نشان دهنده 3.5 میلی متر و نقطه انتهایی نشان دهنده 5.5 میلی متر) می باشد.

4. پروب نابر (Nabers) دارای طراحی خمیده می باشد و بواسط نفوذ به صورت عرضی در نواحی بین ریشه ای، برای تشخیص و اندازه گیری درگیری نواحی فورکال توسط بیماری پریودنتال در دندان های چند ریشه ایی استفاده می شود.

- سوند (Explorers)

سوندهای دندانپزشکی برای معاینه بالینی دندان ها و شناسایی دندان های پوسیده، شکسته شده و جرم های دندانی مورد استفاده قرار می گیرند. شکل و عملکرد سوندها را می توان توسط شماره های اختصاص داده شده به آنها شناسایی نمود. از پرکاربردترین ها می توان به شماره 23 با نوک تیز و یا بلانت، شماره 17 و اندودنتیک شماره 15 و شماره 6A اشاره کرد. تفاوت بین سوند و پروب های دندانی در عملکردهایی است که برای آنها طراحی شده اند.

سوند همانند پروب و دیگر ابزار پرداخت و پولیش دندانپزشکی از جنس فلزات خنثی می باشند تا با مواد مورد استفاده در دندانپزشکی واکنش ندهند. قسمت فعال سوندها به دو صورت نوک تیز و گرد طراحی شده اند، بطوری که در صورت تیز بودن سر فعال آن، قطر آن حداکثر 0.2 میلی متر و قطرهای بیشتر به منظور جلوگیری از بروز آسیب، به صورت گرد می باشند. همچنین ابزارهای پریو شیارهایی روی دسته خود دارند که باعث افزایش تسلط دندانپزشک در بیشتر حین کار می شود.

➔ فاز 2: برداشت جرم های سوپرا و ساب جینجیوال

ابزارهای مورد استفاده برای برداشت و حذف جرم های فوق لثه ای (سوپرا جینجیوال) و زیر لثه ای (ساب جینجیوال) عبارت اند از:

- کورت (Curettes)

کورت های دندانی برای برداشتن جرم های زیر لثه ای و فوق لثه ای استفاده می شوند. همچنین آنها برای خراش دادن بافت نرم نکروز شده و یا سمان، قابل استفاده هستند. کورت های پریودنتال دارای یک یا دو لبه برش و یک پشت گرد هستند که به دو دسته کورت های گریسی و کورت های یونیورسال تقسیم بندی می شوند.

کورت های گریسی: میزان زاویه قسمت فعال با نک ابزار، عملکرد هر نوع کورت را تعیین می کند که می تواند 60 یا 70 درجه باشد. طراحی این ابزارها، آنها را برای رسیدن به پاکت های لثه ای دندان های خاص اعم از دندان نیش، پرمولر، مولر یا قدامی مناسب می کند. به عنوان مثال کورت های گریسی 5 و 6 برای جرم گیری تمام سطوح دندان های قدامی و پرمولر به کار می روند. لازم به ذکر است در کورت های گریسی، لبه برش به سمت بالا و لترال خم شده است.

کورت های یونیورسال: کورت های یونیورسال دارای زاویه گردنی 90 درجه و دو لبه برش و نوک گرد می باشند و برای تمام سطوح دندان قابل استفاده هستند. زاویه بندی آنها به شما این امکان را می دهد که به سطوح مختلف دندان دسترسی پیدا کنید و به راحتی جرم موجود را بردارید. در کورت های یونیورسال، تیغه برش فقط به سمت بالا خم می شود.

تفاوت بین کورت گریسی و کورت یونیورسال

چگونه کورت دندان را تیز کنیم؟

استفاده مکرر از این ابزارهای دندانپزشکی باعث می شود لبه آنها صاف و کند شود که در این صورت اثر آنها کمتر می شود و باید دوباره تیز شوند. برای این روش می توان از انواع سنگ مصنوعی یا طبیعی استفاده کرد. آرکانزاس یک سنگ طبیعی با بافتی ظریف است که برای تیز کردن ابزار و پرداخت ابزار استفاده می گردد.
سرامیک و آلومینیوم اکساید به عنوان سنگ های مصنوعی برای تیز نمودن و پرداخت انواع ابزار دندانپزشکی استفاه می شوند.
ویدئوی زیر راهنمایی ساده برای نحوه تیز نمودن یک کورت گریسی می باشد.

- تیغ بیستوری (Blades)

دارای مقطع مثلثی و دو لبه برش و نوک تیز می باشد. به همین دلایل نمی توان از آن برای برداشتن جرم ساب جینجیوال استفاده کرد، زیرا باعث آسیب به لثه می شود. تیغ بیستوری برای برداشت جرم سوپرا جینجیوال ایده آل می باشد.

     
- فایل پریو (Files)

آنها دارای تعداد نامحدودی لبه های برش هستند و هدف اصلی این ابزارها، کمک به برداشت جرم دندان، پولیش سطح آزاد ترمیم های دندانی و آماده سازی روت کانال می باشد.

 
- اسکیلر هو (Hoe)

لبه برش آنها تیز و زاویه دار و عمود بر دسته ابزار است. هدف آن برش دستی بخش های کوچکی از بافت دندان، برداشتن جرم فوق و زیر لثه و کار بر روی آخرین مرحله آماده سازی حفره است. 

 
- براش (Brushes)

این ابزار به صورت تیغه‌های مستطیلی و بلند دارای شیارهای تیز دوتایی و یا تکی هستند که به شکل مستقیم و یا زاویه دار تولید می شوند. اندازه بزرگتر برای برش بافت استخوان، متوسط برای دنتین و انامل دندان و رسوبات و کوچکترین سایز آن برای لثه استفاده می شود.

➔ فازهای پایانی: جرمگیری، روت پلنینگ و پولیش

در این مراحل پایانی از ابزاری همچون سرپوآر، برس برساژ سیلیکونی، کاپ سیلیکونی، نوار پرداخت و گاها اسکیلر هو استفاده می شود.

رعایت اصول ارگونومیک از لحاظ موقعیت های مناسب برای استفاده از آن، نحوه حرکت و استفاده از آن و خوش دست بودن آن و عدم سر خوردن قلم در حین استفاده،‌ یکی نکات بسیار مهم برای انتخاب ابزار مناسب می باشد. زیرا در صورت عدم رعایت این مساله، به مرور زمان دچار آسیب و احساس ضعف و خستگی مفرط در عضلات خود می شوید.

طبقه بندی حرکات دندانپزشکان

• کلاس I، استفاده از انگشتان
• کلاس II، استفاده از انگشتان و مچ دست
• کلاس III، استفاده از انگشتان و مچ دست و ساعد
• کلاس IV، حرکت کل دست و بازو از شانه
• کلاس V، حرکت کامل دست و چرخش نیم تنه