اصطلاحات تخصصی در ارتباط با بیماری های دهان و دندان

آبسه (Abscess)

عفونت دندانی، که اغلب به دلیل مردن و متلاشی شدن عصب (پالپ) درون دندان، در نوک ریشه ی دندان ایجاد می شود.
 درمان: این بیماری به دو شیوه معالجه می گردد؛ از طریق شکافتن لثه و یا کشیدن دندان (در صورتی که راهی برای حفظ آن وجود نداشته باشد). در هر دو روش خارج کردن عفونت از طریق بیحسی انجام می گردد. برای ریشه کنی عفونت، دکتر یا دندانپزشک یک دوره ی زمانی آنتی بیوتیک و مصرف ۳ الی ۴ روزه دهان شویه تجویز نماید.

          
     
کراس بایت (Cross-bite)

کراس بایت یا بایت معکوس، نوعی ناهنجاری اکلوژن (برهمایی دندانی) است که یک یا چند دندان یا کل فک به صورت معکوس بسته می شود، یعنی به جای این که فک بالا جلوتر از پایین باشد (اوربایت طبیعی)، در ناحیه ای که دچار کراس بایت است، فک پایین جلوتر از بالا قرار دارد.
معمولاً ادامه این ناهنجاری می تواند محرک ایجاد بیماری های دیگری برای شخص شود که از یک سایش دندانی ساده تا مشکلات پریودنتال (لثه و بافت های اطراف دندان) و همچنین ناهنجاری های اسکلت فکی را به دنبال خواهد داشت و در موارد فراوانی نیز، می تواند به مفصل فکی صدمه وارد سازد. البته در برخی موارد به دلیل تطابق (آداپتاسیون) دراز مدتی که در شخص ایجاد شده، متخصص ارتودنسی توصیه می کند که هیچ درمانی برای شخص انجام نشود. 

ابریژن (Abrasion)

استئوماتیت (Stomatitis) 
  
استوماتیت به معنی التهاب دهان است که ممکن است فراگیر باشد (مخاط دهان، لب ها، زبان و کام را درگیر کند) یا از نوع استوماتیت آفتی باشد. البته شایع ترین التهاب دهانی، استوماتیت آفتی است. انواع دیگر استوماتیت، معمولاً بعد از رادیوتراپی در داخل دهان ایجاد می شوند. در افرادی که مشکلات بدخیمی سر و گردن دارند و تحت رادیوتراپی هستند، بعد از مدتی مخاط دهان دچار سوزش، زخم و قرمزی می شود که می تواند عوارض بدی به جای گذارد. نوع سوم استوماتیت که می توان در این طبقه بندی به آن اشاره نمود استوماتیتی است که ناشی از ویروس ها از جمله ویروس تبخال به نام هرپتی فرم است و اغلب اوقات در کودکان و گاهی نیز در بزرگسالان اتفاق می افتد.
علل: عفونت، تروما، خشکی، تحریک‌کننده‌ها، عوامل سمی، حساسیت، بیماری‌های خودایمنی، کمبود ویتامین، کم خونی
علائم: التهاب دهان، قرمزی و خونریزی، درد خفیف تا شدید، زخم‌های دهان، تنفس بدبو، استوماتیت ممکن است با بی‌اشتهایی، خستگی، تب و تحریک‌پذیری همراه باشد.

اورجت (Overjet)

این مشکل با جلو آمدگی بیش از حد دندان های پیشین بالا نسبت به دندان های پایین مشخص می شود. عامل آن می تواند عدم تعادل فک بالا و پایین نسبت به هم، عدم هماهنگی قوس های دندانی، بیرون زدگی دندان های جلوی بالا، نبود برخی از دندان های پایین و یا ترکیبی از این موارد باشد.

اورهنگ (Overhang)

در حقیقت نوعی بزرگ شدن سایز دندان است که باعث ایجاد مشکلاتی برای شخص می شود مانند اضافه ماده پرکردگی ترمیمی که فراتر از لبه دندان می رود را اورهنگ گویند. در صورت وجود ناحیه تجمع غیرطبیعی غذا در زیر ناحیه اورهنگ، به آن فود ایمپکشن یا گیر غذایی گفته می شود.
ماده ترمیمی باید در لبه دندان تمام شود. احتمال بالای پوسیدگی ثانویه در این موارد، نشان دهنده اهمیت تراش درست حفره، انتخاب ماده بهینه و کاربرد دقیق ماده ترمیمی در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی ثانویه است.

اروژن (Erosion)

از دست رفتن مینای دندان در اثر اسید را اروژن گویند. مینای دندان بافت سختی است که عاج دندان را محافظت می نماید و در صورت فرسایش و از بین رفتن آن، عاج نمایان شده و دندان در برابر تحریکات بیرونی حساس می گردد. زمانی که غذایی اسیدی می خوریم، مینای دندان هایمان برای مدتی کوتاه نرم می شوند و مقداری از مواد معدنی خود را از دست می دهند، بزاق دهان در اثر یک مکانیسم طبیعی این مینای آسیب دیده را باز سازی می کند. در صورتی که استفاده از مواد غذایی اسیدی مداوم باشد و بزاق فرصت بازسازی مجدد مینای دندان را نیابد، فرسایش و از بین رفتن مینای دندان اتفاق می افتد.

فک جوش شدن دندان و یا انکیلوز (Ankylosis)

در دندان های فک جوش، سمان یا عاج دندان به استخوان فکی اطراف خود به دنبال از بین رفتن بافت های نگهدارنده لثه‏ ای مابین خود و استخوان، می‏ چسبد و در داخل قوس دندانی، اغلب آسیاهای بزرگ درگیر این حالت می‏ شوند. علت واقعی انکیلوز ناشناخته است اما احتمال آن بعد از تروماهای دندانی (ترومای حاد یا مزمن به دلیل التهاب و تخریبی که در بافت نگهدارنده دندان ایجاد می‏ کند) بسیار زیاد می باشد و همچنین زمانی که تحلیل فیزیولوژیک ریشه دندان های شیری متوقف شده یا کاهش یابد نیز ایجاد می ‏شود. این دندان ها از دندان های مجاور کوتاه تر دیده می شوند.

پاکت پریودنتال (Periodontal Pocket)

بیماری پریودنتال یا بیماری لثه می توانند لثه و استخوان اطراف دندان را مبتلا سازند. شما ممکن است به آن مبتلا باشید اما اطلاعی از بیماری خود نداشته باشید، چرا که علائم اولیه خاصی وجود ندارد مگر خونریزی و قرمزی لثه ها هنگام مسواک زدن و بوی بد دهان. به هر حال هر چه بیماری پیشرفت می کند، علائم مشخص تر می شوند که اگر بدون درمان رها شوند بیماری پریودنتال می تواند منجر به لقی دندان ها، تحلیل لثه ها و در نهایت از دست دادن دندان شود. بیماری لثه به دلیل تجمع پلاک در شکاف میان دندان و لثه، با التهاب همراه است و بعد از طی یک دوره می تواند منجر به تخریب و از بین بردن استخوان فک در آن ناحیه گردد. با گذر زمان این مشکل باعث از بین بردن دندان از زیر و سرانجام منجر به پوسیدگی دندان ها و کشیدن دندان می گردد. همچنین مشخص شده است که این بیماری با بیماری هایی مثل بیماری قلبی و مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی (Pre-eclampsia) از طریق مسمومیت سیستمیک بدن در ارتباط است.

علت: باکتری ها عامل اصلی عفونت های پریودنتال و لثه هستند.

التهاب لثه یا ژنژیویت (Gingivitis)

مراحل اولیه بیماری پریودنتال که تنها آماس و التهاب لثه در آن وجود دارد و با جرم گیری اصولی، آموزش بهداشت دهان و استفاده مداوم از مسواک و نخ دندان رفع می شود.

پریودنتیت (Periodontitis) یا پیوره (Pyorrhea)

بیماری پیشرفته لثه که در اثر ادامه ژنژیویت، بافت های عمقی لثه تخریب شده و مراحل مختلفی دارد. در پیشرفته ترین حالت، دندان لق شده و می افتد اما در مراحل ابتدایی، می توان با درمان هایی از انواع مختلف مانند جرم گیری و برساژ گرفته تا کورتاژ لثه، جراحی لثه، گرفت یا پیوند لثه و ترمیم استخوان های اطراف ریشه، به درمان آن پرداخت.

گامی اسمایل (Gummy Smile)

لبخند لثه ای، دیده شدن لثه در هنگام لبخند یا خنده، لبخند لثه نما
از نظر زیبایی نمایان شدن ۲-۳ میلی متر از لثه در خنده عمیق زیباست و بیش از این را لبخند لثه ای یا در اصطلاح دندانپزشکی Gummy Smile گفته می شود. موارد خفیف این حالت، بخصوص در خانم ها، جذابیت بیشتری ایجاد می کند اما در موارد شدید که شخص آن را دوست نداشته باشد می تواند با جراحی زیبایی لثه و در موارد شدید با جراحی فک درمان شود. در درمان این حالت، بخصوص در سنین رشد فک و صورت (زیر ۱۲ سالگی) متخصص ارتودنسی می تواند نقش زیادی داشته باشد.
اگر حالت نمایان بودن لثه در هنگام لبخند، به دلیل کوتاه بودن ارتفاع تاج دندان باشد، ممکن است متخصص لثه (پریودنتیست) بتواند با کم کردن ارتفاع لثه از طریق بالا بردن مگزیلا (فک بالا) به کاهش یا رفع مشکل کمک کند.

اختلالات مفصل فکی (TemporoMandibular Joint - TMJ)

نوعی اختلال مربوط به مفصل فک یعنی همان جایی که فک پایین بع استخوان معبدی جمجمه می رسد. در این اختلال مفصل فک هنگام باز و بسته کردن دهان صدای کلیک مانندی می دهد و اغلب قابلیت باز کردن دهان در این افراد محدود می باشد و فک پایین آن ها در حین باز و بسته شدن انحراف دارد و گاهی روی هم قفل می شود.

پوسیدگی دندان (Dental Caries)

این کلمه در واقع اصطلاح دقیق و تخصصی برای پوسیدگی دندان (Decay) است. اسید تولید شده توسط باکتری فعال در قند، مینای دندان را نرم می کند و به باکتری اجازه می دهد تا به عاج داخلی دندان نفوذ کند، جایی که پوسیدگی اغلب تا زمانی که روی پالپ داخلی (عصب) اثر نگذاشته و موجب ایجاد درد و یا عفونت نشده بدون علائم باقی می ماند.

جرم و یا رسوب دندانی

پلاکی است که رسوب کرده و سفت شده است و برای برداشتن آن نیاز به دندانپزشک یا متخصص بهداشت می باشد.

کیست

بدن برای ممانعت از پخش عفونت سدی ایجاد می کند تا آن را در بربگیرد. کیست یا همان کیسه غشایی مملو از مایع و عفونت نتیجه این سد دفاعی و در استخوان فک می باشد. این اقدام می تواند با علائم بیماری یا بدون علائم بیماری باشد.

گرانولوم

گرانولوم اغلب عفونتی مزمن و در اطراف ریشه ی دندان می باشد. در زمانی که بدن تلاش می کند تا از انتشار مواد سمی درون دندان جلوگیری کند، یک کیست از بافت فیبری عفونی (گرانولوم) بوجود می آورد.