اپکس لوکیتور (Apex Locator) یا همان اپکس فایندر (Apex finder) دستگاهی ضروری برای دندانپزشکانی که درمان اندو انجام می دهند، می باشد. این دستگاه یک ردیاب الکترونیکی است و دندانپزشکان برای درمان ریشه دندان (اندو) از آن استفاده می کنند. با استفاده از اپکس لوکیتور(اپکس فایندر) می توان موقعیت اپیکال فورامن و همچنین طول فضای کانال ریشه دندان را مشخص کرد. لازم به ذکر است بدانید دستگاه اپکس لوکیتور از طریق تعیین کردن طول کانال ریشه دندان به بالابردن موفقیت درمان ریشه دندان بسیار کمک کرده است.

نحوه کار Apex locator

اپکس(راس ریشه دندان)، مقاومت خاصی در برابر جریان الکتریکی دارد و این مقاومت الکتریکی توسط یک جفت الکترود که یکی بر روی لب بیمار و دیگری به وسیله یک گیره‌ی مخصوص به فایل اندو متصل می‌ شود، تعیین می شود. در حقیقت اساس کار اپکس فایندر بر پایه‌ی مقاومت الکتریکی است، هنگامی‌که نوک فایل اندو با اپکس تماس پیدا می‌کند، مدار کامل می‌ شود یعنی ارتباط پالس الکتریکی از الکترود اول به دوم، بدون مقاومت انتقال می‌ یابد. با کاهش مقاومت، جریان به‌ صورت ناگهانی در مدار اپکس لوکیتور جاری و باعث پاسخ دستگاه به این صفر شدن مقاومت الکتریکی می‌ شود. این اتفاق با یک آلارم صوتی، چراغ چشمکزن یا به‌طور دیجیتالی در صفحه LED دستگاه نمایش داده می شود.

برای به دست آوردن اندازه صحیح طول کانال، ابتدا بایستی فایل متصل به گیره دستگاه را تا حدی داخل کانال پیش ببریم که دستگاه عدد صفر را نشان دهد. عدد صفر نشان دهنده این است که مقاومت الکتریکی با برخورد به اپکس صفر شده است. سپس فایل را کمی خارج می‌کنیم تا عدد 0/5mm فایل تا اپکس را مشخص می‌ کند که معمولاً این نقطه طول کارکرد مناسب را مشخص می کند.

نسل های مختلف اپکس لوکیتور:

این دستگاه در چهار نسل و در طول دوره های مختلف طراحی و تولید و عرضه شد که طبیعتا نسل سوم و چهارم نسبت به نسل اول و دوم پیشرفته می باشد.

نسل اول:

نسل اول این دستگاه در سال 1974 تولید شد و دارای برخی معایب بود. مثلا اگر رطوبتی چون خون و چرک وجود داشت دقت این دستگاه کم می شد و اشتباه می کرد. دقت این دستگاه مورد بررسی قرار گرفت و موفقیت آن 83 درصد بود.

معایب نسل اول:

1. دقت دستگاه در صورت وجود رطوبت مانند خون، چرک و هیپوکلریت سدیم دستگاه دچار خطا می شود.
2. در بعضی شرایط اگر درکانال، بافت زنده یا رطوبت وجود داشته باشد، باعث وارد شدن شوک الکتریکی خفیف به بیمار می‌شود.
3. تنظیم‌های خاص پیش از استفاده از آن‌ها وقت‌گیر می‌باشند.
4. در اثر ضعیف یا دشارژ شدن باطری، استریل کردن و یا گیرکردن فایل داخل کانال و کنده شدن عایق فایل، دقت دستگاه نیز پایین می‌آید.
5. در مشخص کردن سریع منطقه‌ی تنگی اپیکالی دچار نقص می باشند.

نسل دوم:

نسل دوم این دستگاه در سال 1990 تولید و دقت آن در این سال 93 درصد بود. شبیه نسل اول بود با این تفاوت که در این دستگاه برای تعیین طول کانال ریشه از روش امپدانس استفاده شد.

نسل سوم:

این نسل شبیه نسل دوم‌ است ولی از فرکانس‌های چندگانه برای تعیین فاصله استفاده می‌کنند. این دستگاه ها مجهز به ریزپردازنده‌های قوی‌تر بوده که می توانند به پردازش محاسبات الگوریتمی بپردازند.

نسل چهارم:

در نسل چهارم، دستگاهی به بازار عرضه شد که از دو فرکانس جدا از هم، برای اندازه‌گیری اپکس دندان استفاده می‌کرد. برای برطرف نمودن مشکلات نسل اول و دوم شرکت‌های سازنده نسل جدید این دستگاه‌ها را ارائه کردند که سعی در حل مشکلات بیان شده داشت.

از مهم ترین مزیت نسل سوم و چهارم این دستگاه این است که دقت این دستگاه در برابر رطوبت هایی چون خون و چرک و مایعات کمتر نمی شود و این دستگاه ها در برابر این عوامل اشتباه نمی کنند.

مانند تمامی تجهیزات و دستگاه ها، استفاده از اپکس لوکیتور نیز دارای نکاتی است:

۱. استفاده تنها از یک روش برای تعیین طول ریشه کانال، ضریب اشتباه را بالا خواهد برد و بهتر است نتایج حاصل از اپکس لوکیتور در کنار رادیوگرافی و سایر روش‌های دیگر از جمله لمس تنگی اپکس، کن کاغذی و... استفاده شود. اپکس لوکیتور جایگزینی برای رادیوگرافی نیست حتی اگر دقت بالاتری نسبت به آن داشته باشد. این دو مکمل یکدیگر هستند و با توجه به خطاهای هر دو در تعیین طول، بهتراست با یکدیگر استفاده شوند.

۲. اکثر اپکس لوکیتورهای نسل‌های سه به بعد در حضور بزاق، هیپوکلریت، مایعات و رطوبت دقت خود را حفظ می‌کنند ولی این موضوع مربوط به داخل کانال می‌باشد و تاج دندان تا جای ممکن باید خشک و عاری از حضور مایعات باشد.

۳. یکی از فاکتورهای مهم در افزایش دقت اپکس لوکیتور رعایت اصول اندو می باشد، از جمله: برداشت کامل پوسیدگی، برداشت کامل ترمیم قبلی، پیش آماده سازی (pre-flaring) قبل از تعیین طول و آماده سازی به روش کرون داون (Crown down)

۴. رعایت ایزولاسیون اصل اساسی استفاده از اپکس لوکیتور‌ها است و بدون ایزولاسیون احتمال خطا در نتیجه بالا می باشد البته باید توجه داشته باشید که استفاده از محلول شست و شو و یا لوبریکنت عدم وجود خطا را ۱۰۰% تضمین نمی کند.

** رعایت ایزولاسیون در استفاده از اپکس لوکیتور برای تشخیص پرفوراسیون‌های دندان در نواحی مختلف، حیاتی و الزامی می باشد.

۵. از تماس اتصالات دستگاه با بیمار و خود دستگاه مطمئن شوید. اتصالات دستگاه بعد از مدتی دچار استهلاک می شوند و گاهاً به دلیل استفاده از مواد ضدعفونی کننده‌، اطراف آن جرم بسته و دقت کمتری از خود نشان می دهند.

۶. از دستگاه در حالت شارژ پر استفاده نمائید زیرا در حالت شارژ کم احتمال بروز خطا وجود دارد و از باتری های باکیفیت در دستگاه‌ اپکس لوکیتور خود استفاده نمائید.

۷. بهتره است گیره لبی را در سمت مخالف محل درمان قرار دهید زیرا در سمت درمان گیره هم فضا قرار دارد که علاوه بر سد راه دست، احتمال اتصالی و ایجاد خطا در نتیجه نیز وجود دارد.

۸. یکی از مزیت های اپکس لوکیتورهای نسل جدید عدم تداخل آن با ضربان ساز قلب (Pacemaker) است و استفاده از آنها بلامانع است. ولی همیشه جهت رعایت احتیاط راهنمای استفاده از دستگاه را بطور کامل مطالعه کنید و از عدم تداخل آن مطمئن گردید.

۹. تجربه در استفاده از دستگاه‌ اپکس لوکیتور نقش مهمی ایفا می‌کند و به مرور زمان در مورد نحوه کار کردن با دستگاه اپکس لوکیتورهای مختلف و تفسیر خطاهای اپکس لوکیتورها‌ آشنا می شوید و برحسب نوع درمان و نوع دستگاه متوجه آن‌ها خواهید شد. برای مثال بطور تجربی احتمال بروز محدوده خطای وسیعی در ریشه‌هایی با طول‌ خیلی بلند، دندان‌هایی با اپکس باز، دندان‌های دچار تحلیل ریشه، حضور ترمیم‌های فلزی یا روکش و دندان های کسیفیه شده وجود دارد و تفسیر اطلاعات بدست آمده از دستگاه در تعیین محل اپکس نیازمند دقت و تجربه کلینیکی بالایی است.

۱۰. اکثرا مطالعات عدم تاثیر شرایط بالینی و پالپی دندان (زنده و یا نکروز شده) را در عملکرد اپکس لوکیتورها تائید کرده اند و پیش آماده سازی و استفاده از فایل‌هایی با سایز بالا‌تر، باعث حس اعتماد بیشتر نسبت به نتایج بدست از اپکس لوکیتور‌ می شود.

۱۱. الزاماً پیشرفت نسل اپکس لوکیتور‌ به معنی افزایش دقت آن نمی باشد و برای خرید دستگاه اپکس لوکیتور از نتایج مطالعات انجام شده توسط آن دستگاه و تجربه همکاران کمک بگیرید.

   فاکتور های مهم در هنگام خرید اپکس لوکیتور

دقت دستگاه (Accuracy)

اپکس لوکیتور شما باید در تشخیص موقعیت لحظه ای فایل بسیار دقیق باشد. این عملکرد اصلی دستگاه است و هنگام خرید دستگاه نکته مهمی است. امروزه اکثر دستگاه های اپکس لوکیتور دقت بیش از95% ارائه می دهند. با این حال، داشتن اطلاعات معتبر در مورد صحت دستگاه بسیار مهم است.

کانالهای مرطوب یا خشک (Wet or dry canals)

اپکس فایندر را برای کار در چه شرایطی نیاز دارد؟ برخی از لوکیتورها برای عملکرد مناسب به محیطهای خشک یا مرطوب نیاز دارند در حالی که برخی دیگر در هر دو کار می کنند. این عامل بر نحوه آماده سازی کانال قبل از درج فایل تأثیر می گذارد.

کالیبراسیون (Calibration)

برخی از دستگاه ها از شما می خواهند قبل از شروع به کار آنها را کالیبره کنید در حالی که دیگران به طور خودکار کالیبره می شوند. کالیبراسیون خودکار راحت تر است و به شما امکان می دهد سریعتر بخوانید.

صفحه نمایش (Display)

صفحه نمایش باید واضح باشد و به راحتی تفسیر شود تا بتوانید آن را به سرعت بخوانید و بدانید که لوکیتور چقدر نزدیک به سوراخ راس است. یک اپکس لوکیتور جمع و جور نیز ترجیح داده می شود تا مجبور نباشید فضای زیادی را برای آن در نظر بگیرید.

قیمت (Price)

هزینه همیشه یک فاکتورمهم است که باید در نظر گرفته شود. دستگاهی که می خواهید خریداری کنید همزمان با کارایی مفید و دقت بالا، بایستی در بودجه شما نیز باشد.

دوام دستگاه(durability)

هنگامی که شما در دستگاهی سرمایه گذاری می کنید، اطمینان از ایمنی آن بسیار مهم است. با این حال، شرایط اجتناب ناپذیر می تواند منجر به سقوط دستگاه اپکس لوکیتور یا آسیب به آن شود. برخی از این دستگاه های جدید طوری طراحی شده اند که در برابر ضربه مقاوم هستند.

منبع: وب سایت دکتر علی مرسلی

ویرایش توسط واحد تحریریه دندال