از دست رفتن دندان ها همواره به عنوان يك نقص عضو مهم از سوى جامعه بشرى تلقی شده و انسان ها را از گذشته هاى بسيار دور به سوى كشف راه هاى جایگزینی اين دندان ها كشانده است.
در سال هاى اخير با گسترش و پيشرفت علم دندانپزشکی، روش هاى مختلفی جهت درمان اين مشكل شايع معرفی شد كه هر یک معايب و مشكلات خود را داشتند: پروتزهاى متحرک فاقد ثبات و کارایی لازم در جويدن غذا هستند و باعث تحليل استخوان فک می شوند و پروتزهاى ثابت متکی بر دندان ها نيز علاوه بر وارد كردن آسيب به دندان هاى مجاور دارای محدوديت درمانی و مسائل خاص خود می باشند. در اين ميان كشف خاصيت فلز تيتانيم در اتصال به استخوان و سازگاری بافتی موجب ایجاد تحول شگرفی در جایگزینی دندان های از دست رفته گردید و درمانی بسيار كارآمد و كم عارضه در دسترس دندانپزشكان قرار گرفت. اين تحول از زمان آغاز توسط پرفسور برنمارک در اواسط قرن گذشته میلادی تاكنون دستخوش تغييرات زيادى شده و به لطف تحقیقات انجام شده، اصلاحات بسیاری در آن صورت گرفته است. به طور کلی ايمپلنت دندانی را می توان نقطه عطف پيوند صنعت و تکنولوژی با علم پزشکی دانست.
امروزه درمان ايمپلنت به نقطه اوج شکوفایی خود رسيده است، تا جایی كه دندانپزشكان مخالف نيز در صدد آموزش و يادگيرى اين علم بر آمده اند و جايگاه اين روش در سبد خدمات دندانپزشکی كاملاً تحكيم یافته و تثبيت گرديده است. از مزایای درمان ايمپلنت می توان به مستقل بودن از دندانهاى مجاور و عدم آسيب به آنها، حفظ حجم و ارتفاع استخوان فک، ثبات بسيار مناسب، زیبایی قابل قبول، سازگاری با انساج دهانی، امكان استفاده به عنوان پايه پروتز های ثابت و متحرک و ماندگاری بالا اشاره كرد.
در عصر حاضر به دليل اهميت کمی و کیفی استخوان و همچنين ساختار هاى حیاتی مهم مجاور، معمولاً پيش از درمان ايمپلنت از رادیوگرافی های سه بعدی ديجيتال استفاده می گردد. اين رادیوگرافی نوعی سی تی اسكن بوده و در تشخيص مواردی همچون ميزان استخوان موجود و كيفيت آن جهت قرار گيرى ايمپلنت، طول و قطر ايمپلنت و همچنين موقعيت دقيق ساختار های حیاتی مانند عصب فکی و سينوس هاى فکی نقش بسيار مهمی دارد.
تکنولوژی ديجيتال در زندگی روزمره ما كاملاً جايگاه خود را پيدا كرده است و در علم دندانپزشکی نيز چند سالی است كه از آن استفاده می گردد. از كاربردهاى بسيار متداول اين تکنولوژی جديد، قالبگیری از فک و دندان ها به صورت ديجيتال و استفاده از اسكنرهاى سه بعدی داخل دهانی يا اسكنر های سه بعدى لابراتواری می باشد. در اين روش ها بافت های دندانی یا مستقيماً بصورت سه بعدی و ديجيتال اسكن شده و يا بصورت غيرمستقيم قالب گرفته شده از دندان ها اسكن مي گردد. نتيجه اين اسكن، دستیابی به يك فايل ديجيتال کامپیوتری است كه می تواند اطلاعات کافی در مورد انساج بیرونی محيط دهان را در اختيار كاربر قرار دهد.
همانطور كه اشاره شد اطلاعات درونی (رادیوگرافیک) نيز بصورت ديجيتال بوسيله سی تی اسكن در اختيار ما قرار گرفته است.
از اين زمان به بعد قادر خواهيم بود علم ایمپلنتولوژی ديجيتال را به راحتی تعريف كنيم: بدين شکل كه دو فايل حاصل از سی تی اسكن و اسكن سه بعدی، با نرم افزارهاى پيشرفته تلفيق شده و به یک فایل جامع تبديل می گردد. اين فايل شامل كليه اطلاعات مورد نياز دندانپزشک است و او را قادر می سازد که تصويرى سه بعدی از كليه نواحی دهان و فك بيمار در دسترس داشته باشد. با بكار گيرى اين تصوير سه بعدی و استفاده از نرم افزار هاى اختصاصی، پروتز پيش بینی شده براى بيمار طراحی می شود و ايمپلنت ها بصورت مجازی در فک قرار می گيرند. سپس بر اساس پروتز طراحی شده و استخوان، با انتخاب بهترين موقعيت ايمپلنت از نظر طول و قطر در دسترس، درمان به بهترین شکل برنامه ریزی می گردد.
اطلاعات موجود و طرح درمان، پس از تأييد نهائی از مرحله مجازی به مرحله واقعی منتقل خواهد شد. بدين صورت كه با استفاده از یک پرينتر سه بعدی یک قطعه راهنمای جراحی ساخته می شود كه مسير طراحی شده را به دقت مشخص می كند. با قرار دادن اين راهنمای پرينت شده در داخل دهان، دندانپزشک قادر خواهد بود به راحتی ايمپلنت را در موقعيت طراحى شده توسط كامپيوتر قرار دهد و بهترين و قابل پيش بینی ترين نتيجه بدست خواهد آمد. در اكثر موارد دقت كار تا جایی است كه امکان كاشت ايمپلنت ها بدون نیاز به برش جراحی فراهم است و در نتیجه، عوارض بعد از كار به نحو چشمگیری كاهش یافته و كمترين درد و التهاب برای بیمار ایجاد می شود.
علاوه بر این، با استفاده از همان اطلاعات ديجيتال بدست آمده، پروتز موقت بيمار نيز توسط دستگاه های ديجيتال از قبل آماده شده و در روز جراحی پس از قرار گیری ايمپلنت به بيمار تحويل داده می شود. اکنون این بيمار تنها در يك جلسه، صاحب دندان هایی شده كه هم به لحاظ کارایی و هم در زمينه زیبایی نیازهای او را تأمين می کند.
ایمپلنتولوژی ديجيتال در همه بيماران قابل استفاده است و بطور حتم نتایج بسيار دقيق و قابل پيش بینی خواهد داشت. اين تکنیک بخصوص در بیمارانی كه مايل به جایگزینی همزمان تعداد بيشترى از دندان ها هستند، كار را تسهيل كرده و موقعيت ايمپلنت ها را نسبت به يكديگر به لحاظ توازی و جهت گیری، متناسب تر خواهد نمود. ظهور ايمپلنت در ساليان اخير، علم دندانپزشکی را متحول نموده و امروزه با تکنولوژی ديجيتال شاهد تحول علم ایمپلنتولوژی هستيم. خوشبختانه همگام با پيشرفت جهانی در اين رشته امكان انجام اين تکنیک درمانی در كشور ما نيز فراهم است.
نویسنده: دکتر علی امامی