با رشد روز افزون دندانپزشکی زیبایی، عکاسی رنگی بخش مهمی از حرفه دندانپزشکی را به خود اختصاص داده است. امروزه، دندانپزشکان بیش از پیش با ظرافت‌های مربوط به تنوع رنگ و شیدها در مطبشان سر‌و‌کار دارند. در عصر حاضر، شاهد انتشار مجلاتی هستیم که به وفور از عکس‌های رنگی استفاده می‌کنند. امکان ندارد مجله‌ای مربوط به دندانپزشکی را پیدا کنید که در آن در مورد عکاسی دیجیتالی دندانپزشکی مطلبی نوشته نشده باشد.
فقدان دانش کافی در مورد نور و کنترل زاویه دوربین، از‌جمله مشکلاتی است که دندانپزشکان با آن رو‌به‌رو هستند. تعدادی از دندانپزشکان عرصه زیبایی، برای داشتن رنگ و نور مناسب عکاسی، به محیط خارج از مطب پناه می‌آورند. اما باید این نکته را در‌نظر گرفت که در برخی از شهر‌ها هوا همیشه آفتابی نیست. بنابراین عکاسی خارج از محیط کار، نمی‌تواند همیشه انتخاب خوبی برای دندانپزشکان باشد، به‌خصوص اینکه بهترین زمان عکاسی، هنگام ظهر است که نور آفتاب در مناسب‌ترین حالت برای عکاسی قرار می‌گیرد. بعضی از دندانپزشکان به طور کامل از این کار دست کشیده و بیمارانشان را برای عکاسی حرفه‌ای صورت، به استودیو‌های عکاسی می‌فرستند.
اما شما می‌توانید با یادگیری دانش اولیه در مورد دمای رنگ و نورپردازی، عکس‌هایی حرفه‌ای بگیرید. از طرفی، تعیین نقاطی از مطب که از نور مناسبی برخوردار هستند نیز در تهیه عکس‌های مورد‌نظرتان به شما کمک خواهند کرد.
مطلب پیش رو، دانش مقدماتی در زمینه انواع نور‌پردازی‌هایی که در مطب‌های دندانپزشکی به کار گرفته می‌شود را مورد بررسی قرار داده است. به این ترتیب، خواننده با کیفیت‌های نوری و منابع مختلف تولید‌کننده نور آشنا شده و می‌تواند بهترین و مناسب‌ترین نور برای عکاسی پزشکی را فراهم آورد.
شاخص های تفکیک رنگ و دمای رنگ چه هستند؟
احتمالاً توجه کرده‌اید که بسیاری از دوربین‌های کوچک و بعضی از دوربین‌های پیشرفته فیلمبرداری، ویژگی به نام White Balance دارند. این ویژگی معمولاً با دما و شاخص تفکیک رنگ عکس گرفته شده مطابقت پیدا کرده و در نتیجه، قسمت‌های سفید داخل عکس، با رنگ سفید نمایان می‌شود. بررسی ها نشان داده که چنین سیستمی داخل مغز انسان نیز وجود دارد، به همین دلیل است که در نور ضعیف، نمی‌توانیم تغییرات دمایی رنگ‌ها را تشخیص دهیم. مهم‌ترین نکته‌ای که در کلینیک‌های دندانپزشکی وجود دارد، نا‌همگونی و تفاوت بازتاب نور از اشیاء مختلف داخل مطب بوده و معمولاً شدت نور در نقاط مختلف کلینیک متفاوت است.
دو مقیاس مختلف برای سنجش رنگ منابع نور در نظر گرفته شده است. شاخص دمای رنگ، میزان قرمزی (گرما) و یا آبی (سرما) بودن نور را نشان می‌دهد. این مقیاس با درجه کلوین اندازه‌گیری می‌شود. به‌طور طبیعی، گرم‌ترین نور به اندازه یک فلز سرخ و گداخته با دمای 320 درجه کلوین است. هر‌چه دما افزایش پیدا کند، طیف آبی نور نیز بالا می‌رود. سرد‌ترین حالت نور به رنگ مهتابی و با دمای رنگ 27000 درجه کلوین است. شاخص تفکیک رنگ (CRI)بین طیف رنگی سبز مایل به زرد تا قرمز قرار دارد و براساس میزان شباهتش به نور خورشید مورد سنجش قرار می‌گیرد. شاخص تفکیک رنگ نور خورشید 100% است.
در ادامه این مطلب قصد داریم با منابع نوری مختلف آشنا شده و ویژگی‌های آنها را مورد بررسی قرار دهیم.
منبع نور طبیعی؛ خورشید
به وضوح می‌توان گفت که نور خورشید، طبیعی‌ترین، متعادل‌ترین و بی‌رنگ‌ترین منبع نور به‌شمار می‌رود. دمای رنگ نور خورشید 5500 درجه کلوین بوده و شاخص تفکیک رنگ آن نیز 100% است. نور خورشید، سفید‌ترین و استاندارد‌ترین منبع نوری است که تمام منابع نور دیگر، براساس آن اندازه‌گیری می‌شوند. عکس‌های استانداردی که زیر نور خورشید گرفته می‌شوند، رنگ‌های طبیعی‌تری خواهند داشت.
اما چرا غروب و طلوع خورشید قرمز رنگ است؟ نکته مهم این است که اتمسفر زمین، در مقابل نور خورشید مانند یک فیلتر عمل می‌کند. ظهر هنگام، این فیلتر در ضخیم‌ترین حالت ممکن قرار می‌گیرد، زیرا در این زمان از روز، نور خورشید مستقیماً از آن عبور می‌کند. زمانی که به طلوع یا غروب خورشید نزدیک می‌شویم، نور خورشید باید از ضخیم‌ترین حالت این فیلتر اتمسفری عبور کند. رنگ بنفش/آبی کوتاه‌ترین طول موج و رنگ قرمز، بلند‌ترین طول موج را دارد. اما رنگ قرمز و آبی نور خورشید دائماً تغییر کرده و برای گرفتن عکس‌های یکدست و با نور مناسب قابل اطمینان نیست. علت امر این است که هنگام عبور نور خورشید از فیلتر ضخیم اتمسفر، بیشترین میزان رنگ آبی و کمترین میزان رنگ قرمز از آن جدا می‌شوند.
منابع نوری مصنوعی:
نور لامپ‌های پر‌مصرف
این منبع نور، پیش‌تر جزو منابع نور رایج و پر‌کاربرد بوده است، اما امروزه با توجه به مصرف انرژی بالای آن، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لامپ‌ها با افزایش حرارت المنت‌های درون حباب لامپ، روشن می‌شوند. دمای رنگ این لامپ‌ها 2800 تا 3200 کلوین بوده CRI آنها 100% است، در نتیجه، گرم‌ترین و رمانتیک‌ترین منبع نور در بین سایر منابع نوری است. معمولاً از این نوع لامپ‌ها در رستوران‌ها و منازل استفاده می‌شود، البته در برخی از کشورها، پخش تبلیغات مربوط به لامپ‌های پر‌مصرف به دلیل مصرف انرژی بالای آنها ممنوع است. در هر صورت، نور حاصل از این لامپ‌ها، بهترین حالت پوست را نمایان کرده و بهترین نور برای دیدن صورت است، به همین دلیل در اطراف بعضی از آینه‌ها از آنها استفاده می‌شود.
نور هالوژنی
لامپ‌های هالوژن در اثر حرارت و بر‌انگیختگی گاز هالوژن داخل حباب روشن می‌شوند. به طور کلی، لامپ‌های هالوژنی از لامپ‌های پر‌مصرف روشن‌تر هستند. دمای رنگ این لامپ‌ها بین 3500 تا 4500 درجه کلوین بوده و CRI آنها 100% است. بنابراین، لامپ‌های هالوژنی تا حدودی نسبت به لامپ‌های پر‌مصرف سرد‌تر هستند، با این وجود جزو منابع نوری گرم به‌شمار می‌روند. معمولاً هر جا که نیاز به نور روشن باشد( مانند چراغ جلوی خودرو‌ها و هندپیس‌های دندانپزشکی) از لامپ‌های هالوژنی استفاده می‌کنند. لامپ‌های هالوژنی در مقایسه با لامپ‌های پر‌مصرف، مدرن‌تر و پیشرفته‌تر هستند. این نوع لامپ‌ها نیز مصرف انرژی بالایی داشته و در نتیجه مقرون به صرفه نیستند.
نور لامپ‌های پزشکی
لامپ‌های هالوژنی، منبع نوری هستند که در دندانپزشکی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما کیفیت این لامپ‌ها کمی با هم متفاوت هستند. به طور معمول، لامپ‌های هالوژنی گرمای زیادی تولید می‌کنند، اما سازندگان این لامپ‌ها، آنها را طوری طراحی کرده‌اند که بیشترین نور را از آنها گرفته و در عین حال، گرمای نا‌مطلوب آن را از بین ببرند. اگر دستان خود را جلوی لامپ‌های دندانپزشکی قرار بدهید، متوجه می‌شوید که با وجود روشن بودن لامپ‌ها، حرارتی از آنها خارج نمی‌شود. با این حال اگر به پشت لامپ نزدیک شوید، حرارت شدیدی را احساس خواهید کرد. لامپ‌های دندانپزشکی در مقایسه با لامپ‌های هالوژنی دیگر، سرد‌تر و سفید‌تر هستند.
نور فلورسنت
هیچ نوری به اندازه نور لامپ فلورسنت نمی‌تواند عکس را خراب کند. لامپ‌های فلورسنت برای تولید نور از حرارت استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین از لحاظ مصرف انرژی، از لامپ‌هایی که قبلا به آنها اشاره کردیم با صرفه‌تر هستند. همین ویژگی باعث شده که بیشتر در دفاتر اداری مورد استفاده قرار بگیرند. تمام دفاتر اداری کلینیک‌های دندانپزشکی از این لامپ‌ها استفاده می‌کنند. یک لوله فلورسنت معمولی، نور سبزی با CRI 75% تا 85% تولید می‌کند. این نور، رنگ بی‌روحی به پوست بدن می‌دهد. در واقع از این نور بیشتر در فیلم‌ها و برای بی‌جان نشان دادن چهره شخصیت‌ها استفاده می‌کنند.
طی سال‌های اخیر، نوعی از لامپ‌های فلورسنتی ساخته شده است که رنگ نور آنها به رنگ نور آفتاب نزدیک‌تر است. این لامپ‌های جدید، دارای 5500 درجه کلوین بوده و CRI آنها 97% بوده و 8 برابر گران‌تر از نمونه‌های قدیمی‌شان هستند. با این وجود، لامپ‌های فلورسنت جدید، برای اتاق‌های بستری به کار برده می‌شوند و برای کم کردن نور سبز رنگ آنها، از فیلتر‌های قرمز استفاده می‌کنند.
نور فلاش عکسبرداری
این نور مصنوعی، بسیار شبیه به نور خورشید است. CRI این منبع نور 100% و دمای آن 5600درجه کلوین است. برای استاندارد کردن کلیه عکس‌هایتان می‌توانید از نور فلاش کمک بگیرید. در دندانپزشکی‌ها، برای عکاسی با کمک نور فلاش، ابتدا باید تا آنجایی که امکان دارد منابع نوری دیگر را خاموش کرده و از نور فلاش بالا استفاده کرد.
تاثیر دیوار، کف اتاق و پنجره‌ها
براساس نوع نورپردازی صورت گرفته در مطب، تمام نور یا بخشی از آن، در اثر برخورد به دیوار‌ها و سایر وسایل موجود در آن، بازتاب پیدا می‌کند. در نتیجه، دیوار‌ها و اثاثیه مطب، روی دمای رنگ و نور تأثیر‌گذار خواهند بود. میزان درخشندگی رنگ آنها و نیز مقدار بازتاب‌پذیر بودن سطح این اشیاء، محدوده تاثیر‌گذاری آنها را مشخص می‌کند.
"تینت" یا "ته رنگ" شیشه پنجره‌ها، بیشترین تأثیر را روی دمای رنگ و می‌گذارد. در ساختمان‌های پیشرفته و مهندسی‌ساز، معمار از قبل، ته رنگ پنجره‌ها را مشخص می‌کند. ته رنگ شیشه پنجره‌ها براساس سلیقه معمار، متفاوت است. در برخی موارد، مهندسان از رنگ دودی به عنوان ته رنگ شیشه‌ها استفاده می‌کنند که از عبور نور جلوگیری می‌کند. در مواقع لزوم، برای کاهش میزان تأثیر رنگ شیشه‌ها روی نور، می‌توان از کرکره استفاده نمود.
نور ایده‌آل مطب دندانپزشکی
بهترین نور، تلفیقی از نور منابع مصنوعی همراه با نوری است که از پنجره عبور کرده و بازتابی از سطح اثاثیه، کف اتاق و دیوار‌های مطب باشد. برای این کار بهتر است که مطب به بخش‌های جدا‌گانه‌ای تقسیم‌بندی شود:
1. اتاق‌های بستری و آزمایشگاه
اتاق‌های بستری و آزمایشگاه، بخش‌های حساس به نور هستند. توصیه می‌شود که این بخش‌ها از نور متعادلی برخوردار باشند تا بتوان به درستی و با دقت بیشتری کار انجام داد. این یعنی دمای رنگ باید حدود 5500 کلوین و شاخص تفکیک نور آن 100% باشد.
برخی از عوامل مثل رنگ شیشه‌ها، خارج از کنترل ما هستند. شیشه‌های بی‌رنگ نیز کمکی به ما نخواهد کرد، چرا که حجم زیادی از نور بیرون را وارد اتاق می کنند که این میزان نور، با توجه به وضعیت آب‌و‌هوا و ساعت شبانه روز، متغیر است. معمولاً بهتر است از رنگ‌های تیره و تقریباً دودی برای پنجره دندانپزشکی‌ها استفاده کرد. برای مواردی که به نور آفتاب نیازی نیست هم می‌توان از کرکره کمک گرفت. تا حد امکان بهتر است رنگ دیوار‌ها، کف اتاق و صندلی را نزدیک به هم انتخاب نمود. سطح دیوار‌ها و کابینت‌ها باید کمترین میزان انعکاس نور را داشته باشند. در حال حاضر، لامپ‌های فلورسنتی وجود دارند که با داشتن دمای رنگ 5500 درجه کلوین و شاخص تشخیص رنگ 95%، به این منظور ساخته شده‌اند. برای بهتر کردن نور مطب، بهتر است که دمای رنگ و نور موجود در اتاق‌های بستری را اندازه‌گیری کنیم. به این ترتیب، می‌توانیم ابزار مناسب برای فیلتر کردن منابع نوری را انتخاب کنیم.
2. بخش پذیرش و اتاق استراحت
دمای رنگ 2800 کلوین، مناسب‌ترین دمای نور برای اتاق پذیرش است. این میزان نور، فضایی گرم و صمیمانه را برای بیماران فراهم می‌کند. به علاوه، رنگ‌های گرم‌تر، آرامش بیشتری به همراه دارند. انتخاب بعدی لامپ‌های هالوژنی هستند که گرمای آنها از لامپ‌های فلورسنت کمتر است.
3. بخش کسب‌و‌کار و دفتر کار
برای این دو بخش، استفاده از نور فلورسنت با CRI حداقل 90% و یا نور هالوژن توصیه می‌شود. نور لامپ‌های پر‌مصرف و نور فلورسنت، چشم‌ها را خسته می‌کنند. فلورسنت استاندارد یا معمولی، برای دفاتر دندانپزشکی مناسب نیستند.
4. بخش استریلیزاسیون
نور با دمای رنگ حدود 6500 تا 7000 درجه کلوین، برای نمایش پاکیزگی و بهداشت مکان، بسیار موثر است. نور با CRI بالا نیز برای نشان دادن این ویژگی ها می تواند مفید واقع گردد.
توصیه‌های کلی برای نور دفتر کار
ایجاد یک نور ایده‌آل برای دفتر کار، بستگی به نوع نورپردازی و لامپ‌هایی دارد که به کار برده‌اید. در حال حاضر، لامپ‌های فلورسنتی که دمای رنگ 5500 درجه کلوین با شاخص تفکیک 100% را در اختیار ما قرار بدهد، در بازار وجود ندارد. هیچ یک از لامپ‌های بازار نیز نور مورد نظر ما را تأمین نمی‌کنند. البته اکثر لامپ‌های LED ، نوری شبیه به نور روز دارند، اما شاخص تفکیک آنهاکمتر از 95% است.
بنابراین به دندانپزشکان توصیه می‌شود که ابتدا با استفاده از رنگ سنج ، دمای رنگ اتاق‌های بستری را اندازه گرفته و سپس با قرار دادن فیلتر‌های مناسب (برای مثال فیلتر‌های سلفونی) در اطراف لامپ‌ها، نور مورد انتظارشان را ایجاد کنند.
تهیه کننده: واحد تحریریه دندال
