پوسیدگی دندان

در عصر حاضر، پوسیدگی دندانی یکی از بزرگترین چالش ‏ها در حوزه سلامت دهان  محسوب می شود. این بیماری در ابتدا با التهاب کمی در پالپ و حتی بافت های اطراف ریشه ایجاد می شود و معمولاً با درد همراه نیست اما با پیشرفت آن، آسیب غیر قابل برگشت پالپ (معمولاً همراه با درد) و متعاقباً نکروز پالپ و بیماری‏های پری آپیکال ایجاد می شوند.

همچنین در مواردی که پوسیدگی های عمیق تاجی تا پالپ دندان پیشرفت کرده باشد با تشخيص دندانپزشک معالج می توان از سم سمنت ها (CEM Cement) به عنوان جایگزینی برای درمان اندو (عصب کشی) استفاده نمود. با استفاده از این روش دندان زنده نجات داده شده و در نتیجه شانس ماندگاری دندان در طول زندگی افزایش می یابد.

• اولین شرط امکان انجام درمان با سم سمنت، زنده و سالم بودن پالپ دندان است!
• در مواردی که به علت ضربه و یا پيشرفت پوسيدگی و ايجاد عفونت داخل کانال، پالپ دندان مرده باشد، امکان درمان پالپ زنده وجود ندارد.
• همچنین در مواردی که به علت پوسیدگی، مقدار قابل توجهی از نسج دندان از دست رفته باشد و قرار دادن پست و روکش و یا پین داخل کانال نیاز باشد، انجام درمان روت كانال الزامی است.

ویژگی‏های سیمان مخلوط غنی شده کلسیمی (Calcium Enriched Mixture (CEM) cement)

سیمان CEM که از ترکیب یک پودر و یک مایع ساخته می‏ شود یک سیمان هیدروفیلیک است که پس از کاربرد درمانی، خواص مناسب آن در حضور آب و یا رطوبت، تشدید می‏ شود. این سیمان از ترکیبات کلسیمی گوناگونی نظیر اکسید کلسیم، فسفات کلسیم، کربنات کلسیم، سیلیکات کلسیم و آلومینات کلسیم سنتز شده و خواص زیر را از خود نشان می دهد.

خـاصیـت ضـدمیـکروبـی سـیمان CEM با کـلسیم‏:

 سیمان CEM از نظر خاصیت ضد میکروبی با هیدروکساید به عنوان یکی از بهترین مواد ضدعفونی‏ کننده داخل کانال‏ های عفونی و همچنین با MTA به عنوان یکی از بهترین مواد مورد استفاده در درمان‏ های تخصصی دندانپزشکی و همچنین سیمان پرتلند مقایسه شده است. نتایج این مطالعات نشان داده است که CEM دارای خاصیت ضد میکروبی بر علیه باکتری‏هایی نظیر: Pseudomonas aeruginosa، Enterococcus faecalis، Staphylococcus aureus و Escherichia coli، بوده و این خاصیت ضد میکروبی مشابه با هیدروکسید کلسیم و بهتر از MTA و سیمان پرتلند است.همچنین اثرات ضد قارچی MTA و CEM بر روی Candida Albicans مورد مقایسه قرار گرفته و نشان داده شده که هر دو ماده فوق پس از 24 ساعت موجب مرگ کامل قارچ‏ها می‏ شوند.

ایجاد سیل:

بررسی میزان میکرولیکیج CEMو مقایسه آن با IRM و سه نوع MTA آمریکایی، برزیلی و ایرانی به عنوان مواد پرکننده انتهای ریشه در محیط‏های گوناگون صورت پذیرفته است. نتایج تحقیقات نشان داده است که میزان سیل ایجاد شده در این مواد می‏باشد. البته قابلیت ایجاد سیل توسط سم سمنت و MTA بصورت معنی داری بیشتر از IRM بود. در مطالعه دیگری که کانال‏های ریشه دندان با استفاده از سم سمنت همراه با گوتا پرکا Single cone پر شده بودند اگر چه سیل اپیکالی با گروه MTA مشابه بود ولی سیل کرونالی به شکل معنی‏داری بهتر از گروه MTA بود. 

کاربرد راحت کلینیکی:

در مطالعه ای که بر روی خصوصیات مختلف فیزیکی سم سمنت و مقایسه آن با MTA صورت گرفت نشان داده شد که زمان کارکرد و تغییرات ابعادی سم سمنت و MTA مشابه یکدیگر بودند. زمان ست شدن در سم سمنت کوتاهتر از MTA، میزان Flow در سم سمنت بیشتر از MTA و همچنین ضخامت (Film Thicknes) بدست آمده در مورد سیمان سم سمنت کمتر از MTA بود که در مجموع مزایای بسیار با اهمیتی برای کاربرد کلینیکی یک ماده دندانی محسوب می ‏شوند.

زیست سازگاری و القاء ساخت پل عاجی

پوشش مستقیم پالپ

نتایج حاصل از کاربرد سم سمنت به عنوان ماده ‏ای برای پوشش مستقیم پالپ دندان و مقایسه آن با دو ماده هیدروکسید کلسیم و MTA نشان‏ دهنده تشکیل دیواره عاجی با سرعت بیشتر و با یکپارچگی ساختاری بهتر در مورد CEM و MTA بوده اما در مورد کلسیم هیدروکساید این دیواره به صورت کامل تشکیل نمی گردد.

پالپوتومی

در مطالعه ‏ای که برروی دندان‏ های پره مولر سگ انجام شد، درمان پالپوتومی با استفاده از سم سمنت انجام گردید، نمونه ‏ها از نظر وجود کیفیت، التهاب و ضخامت سد کلسیفیه، وضعیت پالپ و مورفولوژی ادنتوبلاست‏ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده در گروه سم سمنت به طور معنی داری از CH بهتر بود ولی با MTA  تفاوت چندانی نداشت. یک گزارش نادر در مورد پالپوتومی دندان سانترال فک بالا با اپکس باز که به دلیل تروما اکسپوز شده است پس از مدت یک ماه علاوه بر تشکیل پل عاجی در زیر ماده CEM نتایج اپکسوژنز موفقی را همراه با ساخته شدن پل عاجی در زیر سیمان سم سمنت نشان داده است. 

همچنین در یک مطالعه، دوازده دندان مولر دایمی بالغ که  به التهاب برگشت‏ ناپذیر پالپ مبتلا بودند با استفاده از سم سمنت مورد معالجه پالپوتومی قرار گرفتند و برای اولین بار برای علاج این بیماری نتایج کاملاً موفقی را پس از حدود 16 ماه با این تکنیک و ماده جدید نشان دادند. در این مطالعه نشان داده شد که بافت پالپ دندان مولر سوم انسان با نشکیل یک سد کلسیفیه در زیر سیمان سم سمنت، خود را مجدداً در محیط داخلی دندان محصور نموده و به عبارت بهتر رژنراسیون بافتی را محقق نموده است. این روش درمانی برای اولین بار است که روش درمان پالپ زنده را به عنوان یک درمان جایگزین ساده، ارزان، بدون نیاز به تجهیزات پیچیده و در عین حال موفق، برای علاج بیماری التهاب برگشت ‏ناپذیر پالپ به جای درمان معمول روت‏کانال ‏تراپی پیشنهاد نموده و موفقیت چشمگیر آن را به نمایش گذاشته است. به این ترتیب اکثر دندان ‏ها را می‏توان با استفاده از این روش درمانی نوین معالجه نمود. اما انجام این درمان برای دندان ‏هایی که برای ترمیم نهایی تاج نیازمند استفاده از فضای کانال ریشه آنها برای قرار دادن پین داخل کانال و یا Post می باشند توصیه نمی شود.

تولید هیدروکسی آپاتیت

سیمان سم سمنت علاوه بر خصوصیات ذکر شده، می تواند کریستال‏های هیدروکسی آپاتیت بر روی سطح خود در محیط نرمال سالین تولید کند. ساختمان کریستالی هیدورکسی آپاتیت تشکیل شده مشابه با کریستال‏های هیدروکسی آپاتیت استاندارد می ‏باشد. این خاصیت در ماده MTA وجود ندارد. بنابراین می‏توان چنین نتیجه گیری کرد که ماده دندانی CEM بر خلاف ماده MTA در درون خود دارای عوامل شیمیایی مورد نیاز برای تشکیل کریستال‏های هیدروکسی آپاتیت می ‏باشد. علاوه بر این سم سمنت در محیط مشابه با مایع میان بافتی(PBS) با تولید مقادیر بیشتری از هیدروکسی آپاتیت باعث ایجاد شرایط بهتری برای افزایش سیل خود به عنوان ماده پر کننده انتهای روت کانال می ‏شود.

نحوه استفاده از سیمان CEM

قبل از شروع درمان با روش مشاهده مستقیم و یا انجام تست ‏های حیاتی باید از زنده بوده پالپ دندان اطمینان حاصل نمود. البته زنده بودن پالپ دندان باید در صورت وجود پوسیدگی، مینا و عاج عفونی با استفاده از فرز با سرعت بالا و شستشوی فراوان برداشته می ‏شوند. بهتر است در نزدیکی پالپ دندان از یک فرز تنگستن کارباید و یا فولادی روند درشت با سرعت پایین و با استفاده از جریان شستشوی فراوان آب استفاده کرد. باید توجه کرد که ایزوله سازی دندان تحت درمان از زمان وقوع اکسپوز پالپی ضروری است زیرا با دو عمل فوق، هدف حذف عوامل بیماری‏زا از حفره دندان بوده و در عین حال نمی خواهیم که آلودگی مجدد به وقوع پیوندد. دندانپزشک باید پیش از اکسپوز پالپ و قبل از ورود به اطاقک پالپ اطمینان حاصل نماید که اولاً تمام پوسیدگی ها را بخوبی حذف نموده است و ثانیاً شکل حفره برای ترمیم نهایی آن کامل شده است.

در درمان پالپ زنده، دندانپزشک معالج هنگام برداشتن پوسیدگی های تاج دندان باید دقت فراوانی کند تا که به پالپ آسیب ديگری وارد نشود. پس از برداشتن پوسیدگی و تمیز کردن تاج دندان در صورت قابلیت دندان برای پذیرش درمان، دندانپزشک باید روی پالپ را با یک ماده بایومتریال مانند سمان غنی شده کلسیمی (Cem (Cement بپوشاند و سپس اقدام به ترمیم تاج دندان نماید. 

در نتیجه

ماده دندانی سیمان CEM یک زیست ماده مناسب برای انواع درمان‏های پالپ زنده است و به گونه ای عمل می کند که می تواند پس از درمان عفونت و التهاب پالپ مانند پوششی بدون منفذ، با پر کردن همه خلل و فرج های موجود در ناحیه، سد پوششی مناسبی برای پالپ که حاوی اعصاب ریشه دندان است، بوجود بیاورد و به این شکل موجب بهبود درد دندان شود ضمن این که در این شرایط پالپ دندان هم زنده می ماند و خارج نمی شود.