کامپوزیت ها یکی از پر مصرف ترین مواد در دندانپزشکی نوین به شمار می آیند و بدلیل کاربرد وسیع و مزایای فراوان، محبوبیت و جایگاه مناسبی در میان دندانپزشکان و بیماران یافته اند. آنها ترکیبی از یک ماده زمینه ای (ماتریکس) رزینی هستند که با ذراتی به نام فیلر پر شده و استحکام یافته اند. این ترکیب خمیری در اثر تابش نور با طول موجی خاص، سخت شده و پس از پرداخت و پولیش کردن، بسیار شبیه نسج دندان می شود. این مواد با درجات مختلفی از استحکام و پولیش پذیری ساخته می شوند و با داشتن تنوع در ضریب انکسار نوری، می توان از آنها در ترمیم هایی همچون پر کردگی های جزئی دندان های قدامی و خلفی و پر کردگی های وسیع تر دندان های شکسته یا تخریب شده، بد رنگ و بدشکل استفاده کرد. علاوه بر این، امروزه شاهد کاربرد فراوان کامپوزیت ها در زمینه دندانپزشکی زیبایی هستیم. مهم ترین مزیت آنها، از جنبه زیبایی شناختی بررسی می شود چرا که این امکان را برای دندانپزشک فراهم می کنند که با ترکیب شیدهای مختلف، آن را به رنگی مشابه رنگ دندان بیمار درآورد و تا بالاترین حد ممکن، اصول زیبایی را حفظ نماید.
انواع مختلف متریال کامپوزیت ها:
- ماکروفیل ها: ماکروفیل ها در رده اولین کامپوزیت های معرفی شده به بازار قرار داشتند. آنها دارای ذراتی به اندازه 10 الی 50 میکرومتر و در عین حال، مقاومت و استحکام بسیار بالایی هستند. اما پولیش پذیری ضعیف ماکروفیل ها، باعث شده که آنها از لحاظ فاکتورهای زیبایی حرف چندانی برای گفتن نداشته باشند.
- میکروفیل ها: این دسته از کامپوزیت ها در اواخر دهه 1970 به بازار معرفی شدند. پولیش پذیری بهتر، آنها را نسبت به ماکروفیل ها در جایگاه بالاتری قرار داد اما همچنان در برخی از کیس ها، استحکام و مقاومت کافی از خود نشان نمی دهند. ذرات 100 نانومتری میکروفیل ها به اندازه ای قوی نیستند که بتوانند فشارهای سنگین نواحی خلفی را تحمل کنند.
- هیبرید، نانوهیبرید و میکروهیبرید: این دسته از کامپوزیت ها، با ترکیبی از استحکام ماکروفیل ها و زیبایی و قابلیت بالای پولیش میکروفیل ها، تا حد زیادی مورد توجه و استقبال دندانپزشکان قرار گرفته و هم اکنون نیز کاربردهای گسترده ای دارند. مخلوطی از ذرات کوچک بین 10 تا 50 میکرومتر و ذرات بزرگتر 40 نانومتری تشکیل دهنده این گروه کامپوزیت ها هستند.
-نانوکامپوزیت ها: جدیدترین نسل کامپوزیت ها متشکل از ذرات 20 نانومتری هستند. آنچه این دسته را از سایرین تمییز می دهد، قابلیت تشکیل نانوکلاستر است. همین قابلیت باعث شده که ذرات کوچکتر با اتصال به هم، تشکیل ذرات بزرگتر را داده و نتیجه امر، مقاومت چشمگیر کامپوزیت همراه با پوشش قدرتمند و قابلیت پولیش بالا خواهد بود.
انواع کامپوزیت ها:
- کامپوزیت های خلفی: این مواد برای ترمیم های کلاس I و II مناسب هستند اما زیبایی کامپوزیت های قدامی را ندارند
- کامپوزیت های قدامی: مناسب برای ترمیم های کلاس III، IV و V. در سال های اخیر، گستره استفاده از کامپوزیت های خلفی و قدامی کاهش یافته و دلیل این موضوع، معرفی نوع جدیدی از کامپوزیت ها به نام یونیورسال است.
- کامپوزیت های فلو: این گروه، برای ترمیم های کلاس V مناسب هستند. همچنین کاربرد زیادی در درمان های محافظه کارانه سطوح اکلوزال مولار داشته و به ویژه در پر کردن حفرات کوچک و شیارهای کم عمق موفق عمل می کنند.
- کامپوزیت های Bulk Fill: این کامپوزیت ها برای کاهش نیاز به لایه های چندطبقه در فرآیند ترمیم طراحی شده اند. در بعضی از کیس ها، با استفاده از این مواد می توان همه ترمیم را در تنها یک لایه انجام داد. برای ترمیم های کلاس I و II و دندان های خلفی مناسب بوده اما برای کیس های قدامی چندان کاربردی به نظر نمی رسند.
- کامپوزیت های یونیورسال: امروزه بسیاری از کامپوزیت ها، از این نوع هستند. آنها به دلیل کارایی در تمامی ترمیم ها اعم از خلفی و قدامی و همچنین تنوع بالای شید و تطابق با هر موقعیت بالینی، کار دندانپزشک را بسیار راحت نموده و او را از سایر مدل ها بی نیاز می سازند. در کنار این مزایا، می توان به مقاومت و پولیش پذیری بسیار بالا اشاره نمود.
فاکتورهای مهم و اساسی در انتخاب کامپوزیت:
- مواد سازنده: بسیاری از کامپوزیت های جدید، متشکل از مواد نانومقیاس با اندازه های بین 20 تا 50 نانومتر هستند که آنها را برای پولیش راحت تر، کاربرد آسان تر، مقاومت و انقباض بیشتر و دوام طولانی مدت مناسب می سازند. بنابراین از این نظر چندان جای نگرانی وجود ندارد.
- استحکام: این فاکتور، به معنای مقاومت کامپوزیت در برابر فشارهای وارده می باشد. این ویژگی، درمورد دندان های خلفی بسیار مهم و حیاتی به حساب می آید.
- ترنسلوسنسی: یکی از فاکتورهای مهم برای انتخاب بهترین کامپوزیت از میان ده ها برند موجود در بازار، توجه به ویژگی ترنسلوسنسی آن است. در برخی از کیس ها به خصوص موارد قدامی و کارهای زیبایی از جمله ونیر، لازم است چندلایه کامپوزیت روی دندان را بپوشاند و این موضوع، ضرورت داشتن ترنسلوسنسی مواد را محرز می سازد. برای کسب موفقیت در چنین مواردی، این ویژگی پررنگ و الزامی بنظر می رسد.
- جریان پذیری (Flowability): به این معنی که مواد کامپوزیت، تا چه حد می تواند در دیواره ها و کف پالپ جریان یابد. این ویژگی به خصوص در ترمیم های خلفی بسیار مهم به شمار می آید و این موضوع با هندلینگ آن رابطه مستقیم دارد.
- شیرینکیج: این ویژگی کارایی طولانی مدت کامپوزیت را در فرآیند پلیمریزاسیون پیش بینی و تعیین می کند. شیرینکیج، منجر به ایجاد گپ هایی در مارجین ترمیم و پتانسیل بروز پوسیدگی های عودکننده و قابل بازگشت شده و بنابراین در شمار ویژگی های مهم به حساب می آید.
- پولیش پذیری: کامپوزیت های میکروفیلی و همچنین انواع هیبریدی ها قابلیت پولیش بالایی دارند. اما نانوکامپوزیت های جدید، گوی سبقت را در این زمینه از سایرین گرفته اند و در صدر همه کامپوزیت ها قرار دارند. آنها به خوبی پولیش شده و در عین حال درخشندگی و شفافیت خود را در طولانی مدت حفظ خواهند کرد.
- شید: برای یک دندانپزشک، هیچ چیز بدتر از این نیست که پس از اتمام فرآیند ترمیم، متوجه عدم سازگاری مواد به کار برده با دندان بیمار شود. لازم است قبل از استفاده به مقایسه و انطباق شیدهای کامپوزیت انتخاب شده با شید سیستمی که برای ایجاد فریم مرجع استفاده می شود، بپردازد.
- هندلینگ: لازم است که کامپوزیت هندلینگ آسانی داشته باشد و در عین داشتن انعطاف و ضخامت مناسب، در حین کار مواد به ابزار نچسبد.
رادیوپاسیتی: اکثر کامپوزیت های مدرن، رادیوپاسیتی خوبی دارند. این قابلیت، مانع از عبور اشعه ایکس شده و اجازه می دهد که ترمیم به طور واضح در تصاویر تشخیصی دیده شده و مورد بررسی قرار گیرد.
تهیه کننده: واحد نقد و بررسی و تحلیل دندال
