در بسیاری از درمان­ های دندانپزشکی، قالبگیری از محیط دهان و دندان امری ضروری است. قالبگیری در دندانپزشکی به منظور ایجاد یک مدل برای تشخیص شرایط دهان بیمار، ساختن یک تری اختصاصی، کراون موقت و یا برای تکنسین های لابراتوار به منظور ساختن یک کست از فک بیمار گرفته می ­شود. امروزه مواد قالبگیری مختلفی با خصوصیات متنوعی در بازار موجود می باشند. دستیار دندانپزشک مسئول دانستن انواع مختلف مواد قالبگیری مورد استفاده در مطب، راه اندازی و ست آپ ماده قالبگیری و روش کار، مخلوط کردن مواد قالبگیری است.

تری های قالبگیری (Impression Tray)

تری های قالبگیری به منظور به دست آوردن یک تجسم مناسب و دقیق از ناحیه مورد نظر طراحی شده اند. نوع تری انتخاب شده برای یک یک روش به دو عامل بستگی دارد:

1. اولویت کاری دندانپزشک

2. آنچه نتیجه دقیق تر را برای ناحیه مورد نظر در درمان به همراه خواهد آورد
     

انواع Trayهای قالبگیری از نظر شکل:

1) Quadrant tray: پوشش نیمی از قوس فک                              

2) Section tray: پوشش دندان های قدامی

3) Full arch tray: پوشش قوس کامل فک

انواع Trayهای قالبگیری از نظر عملکرد:

انواع stock tray:

A تری فلزی که برای قالبگیری اولیه استفاده می شود.

B تری فلزی صاف که برای قالبگیری با هیدروکلوئید برگشت پذیر استفاده می شود.

C تری دارای حفره که برای قالبگری اولیه و نهایی استفاده می شود.

D تری Gauze که برای ثبت بایت استفاده می شود.

E تری Triple که برای قالبگیری نهایی و ثبت بایت همزمان استفاده می شود.

F تری آکریلی اختصاصی که برای قالبگیری نهایی برای پروتز ثابت و متحرک استفاده می شود.

G تری وکیوم اختصاصی که برای سفید کردن دندان ها و روکش موقت استفاده می شود.

مواد قالبگیری

مواد قالبگیری به دلیل کیفیت  خاصی که در ثبت جزئیات دارند، به دندانپزشک اجازه می دهند که بهترین و با دقت ترین نگاره را از دندان و بافت های اطراف به دست آورد. قالبگیری نگاره منفی از دندان و ساختارهای اطراف آن است اما زمانی که قالبگیری توسط گچ ریخته گری شده تا مدل ایجاد شود، شاهد ایجاد نگاره مثبت از دندان و بافت های اطراف آن خواهیم بود. این مدل را به عنوان کست می شناسیم.

انواع قالبگیری:

- قالبگیری اولیه

قالبگیری اولیه برای موارد زیر استفاده می گردد:

 1. مدل تشخیصی

 2. تری های اختصاصی

 3. روکش موقت

 4. ارتودونسی

 5. مدل درمان و سابقه درمان

- قالبگیری نهایی

جزئیات دقیق ساختار بافت و دندان را برای تکنسین لابرتوار در بحث ایجاد ترمیم نشان می دهد.

- ثبت اکلوزال (بایت)

رابطه اکلوزالی دندان های ماگزیلاری و فک پایین را در هنگام بستن دندان ها (بایت) تولید می کند.

سازه گچی تشخیصی (Cast):

سازه گچی تشخیصی، مدلی است که از قالبگیری به دست می آید. مدل گچی، تقریباً زمانی استفاده می شود که مقاومت مدل مهم و ابعاد مدل مهم  نیست اما به علت ظاهر آن که مشابه محیط داخل دهان است، برای تشخیص و کار در لابراتوار عالی است.

Dental Stone نوعی گچ است اما قوی تر از مدل گچی و معمولاً زمانی استفاده می شود که تشخیص دوره ای زمان بر مطرح باشد یا خود cast برای طراحی و ساخت مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال: ساخت ریتینر، یک تری اختصاصی، یا ایجاد یک کست برای لابراتور توسط تکنسین لابراتوار.

مدل دندانی ساخته شده از گچ

نسبت آب به پودر

گرچه گچ و سنگ دندان دارای فرمول شیمیایی مشابه هستند، اما ساختار فیزیکی آنها متفاوت است و لازم است از نسبت آب به پودر خاص برای هر یک استفاده شود. نسبت آب به پودر تأثیر قابل توجهی بر زمان تنظیم و مقاومت هر محصول گچ دارد. آب با حجم (cc) و پودر با وزن (g) اندازه گیری می شود.

*هر نوع کست دارای یک نسبت آب به پودر مشخص است که توسط سازنده مشخص شده است.

انواع کست:

1) مدل گچی: ترکیب 45 تا 50 میلی لیتر آب با 100 گرم از پودر

2) Dental stone: ترکیب 30 تا 32 میلی لیتر آب با 100 گرم پودر

3) High strength stone: ترکیب 19 تا 24 میلی لیتر آب با 100 گرم پودر

اثرات cast بر setting time:

اختصاص زمان کاری کافی به منظور میکس مواد و انتقال آن ها به قالبگیری موضوع با اهمیتی است. setting time، طول زمانی است که میکس گچ یا stone به ماده جامد تبدیل شود. Setting time گچ، از فاکتورهای جدول زیر تبعیت می کنند:

فاکتورهایی که بر setting time گچ تاثیر می­ گذارد عبارتند از:

ریختن و ایجاد کست تشخیصی

سه روش معمولاً برای ریختن کست های تشخیصی استفاده می شود:

1) روش double-pour

2) روش box-and-pour

3) روش inverted-pour

* تنها تفاوت این سه روش در قسمت فرم دهی و تشکیل پایه (base) کار است.

مثال هایی از ریختن گچ در قالب:
بالا سمت چپ: boxed
بالا سمت: inverted
پایین: double pour

ویرایش (trim) کست های تشخیصی

هنگامی که کست های تشخیصی برای ارائه کیس یا به عنوان بخشی از پرونده دائمی بیمار مورد استفاده قرار می گیرند، باید ظاهر زیبایی داشته باشند. این کار با تقسیم کست به یک استاندارد هندسی انجام می شود.

کست ها با استفاده از یک دستگاه برش دهنده مدل (model trimmer)، برش داده می شوند. دستگاه model trimmer، دستگاهی ست که در لابراتوار نصب شده و دارای یک چرخ سایشی دایره ای است که در زاویه 90 درجه کست تنظیم می شود. در این گام نیاز است تا یک مدل از جنس واکس برای نمایش ثبت اکلوزالی فک در حین پروسه trimming  مورد استفاده قرار گیرد.

علاوه بر این طراحی کست ها شامل موارد آناتومیک و بخش مربوط به base کار (art portion) نیز هستند.

بخش آناتومیک و تشریحی شامل دندان­ ها، مخاط دهان و ضمائم عضلانی است. این بخش دو سوم سهم طراحی کل کست را برعهده دارد و بخش Art portion، فرم دهی بیس را محقق می­سازد و یک سوم سهم طراحی کست را بر عهده دارد. این بخش نباید بیشتر از 0.5 اینچ ضخامت داشته باشد.

قالبگیری نهایی

همانطور که پیش از این بحث شد، قالبگیری نهایی برای ایجاد دقت بیشتر در سازه دندان مورد نظر یا بافت اطراف لثه در کار تکنسین لابراتوار یا پزشک ایجاد و طراحی می شود. با ذکر این نکته در ادامه به بررسی مواد قالبگیری خواهیم پرداخت.

مواد قالبگیری الاستومری

مواد قالبگیری الاستومری با ماهیت الاستیک و خاصیت سفت شوندگی خود. معمولاً به عنوان یک بیس و یک کاتالیزور عرضه می ­شوند. مواد قالبگیری در چند متد در تزریق استفاده می شوند:

1) تیوب های خمیری
2) کارتریج و یا سیستم پوتی

مثالی از مواد قالبگیری نهایی two paste

مثالی از مواد قالبگیری نهایی در سیستم پوتی یا کارتریج

مواد قالبگیری نهایی در سه فرم یا ویسکوزیته زیر تهیه می شوند:

* ویسکوزیته به معنای توانایی یک ماده برای جریان یافتن یا میزان مقاومت یک سیال در برابر تنش برشی است، که اصطلاحاً به آن گرانروی نیز می گویند.

1) Light body: این ماده در اطراف یک دندان، بین دندان ها، داخل سالکوس دندان یا دندان های آماده شده برای restoration تزریق می شود و بین مواد قالبگیری دارای رقیق ترین میزان ممکن است.
   

2) Regular body: کمی ضخیم تر از light body (در زمان سفت شده) بوده و گاه دارای غلظت بیشتری است. معمولاً در قالبگیری با تری استفاده می شود اما قابلیت جریان یافتن زیادی هم دارد. بنابراین لازم است در زمان استفاده با تری شرایط کار کنترل شود.
   

3) Heavy body: از دو نوع دیگر ضخیم تر است. این ماده در قالبگیری به همراه تری استفاده می شود و توانایی تحت فشار قرار دادن نیروی مواد light body را در تماس نزدیک با دندان آماده شده دارد تا فرآیند ترمیم و  قالبگیری دقیق تر بافت های اطراف محقق گردد.

انواع مواد قالبگیری

مواد قالبگیری که در درمان های دهان و دندان استفاده می شوند، معمولاً شامل پلی سولفید (polysulfide)، پلی اتر (polyether)، سیلیکون افزایشی (addition silicone) و غیرافزایشی یا تراکمی (condensation silicone) هستند.

مشخصات و توانایی هریک از این مواد در جدول زیر بیان شده است:

تهیه کننده: واحد تحریریه دندال

نویسنده: محمدرضا عبداللهی