فایل های اندودنتیک

هنگام انجام درمان کانال ریشه توسط دندانپزشکان برای پاکسازی و شکل دادن به کانال ریشه از ابزار های جراحی بنام فایل های اندو استفاده می شود. این ابزارها به طور معمول از فولاد ضد زنگ یا نیکل - تیتانیوم ساخته می شوند و به دو گروه فایل های دستی و فایل های روتاری تقسیم می شوند. استفاده از این فایل ها علاوه بر نوع درمان، به روش متخصص اندودنتیست نیز بستگی دارد، ولی اغلب در درمان اندو ابتدا فایل دستی و سپس از فایل روتاری استفاده می گردد. هنچنین با گذشت زمان با پیشرفت تکنولوژی، فایل های جدید و بهتری طراحی می شوند تا دندانپزشکان بتوانند اکثر موارد بالینی را با دقت و راحتی بیشتری درمان کنند.

فایل های نیکل - تیتانیوم

نیکل-تیتانیوم یک آلیاژ سوپر الاستیک است که به فایل توان تحمل تنش بیشتری نسبت استیل ضدزنگ می دهد و خطر شکستگی آن را کاهش می دهد. همچنین دارای ویژگی "شیپ مموری (Shape memory)" است که به آن اجازه می دهد تا از طریق گرم شدن پس از فشار به شکل اولیه خود بازگردد و همچنین این امر به دلیل عدم وجود نیروهای فشرده سازی و کششی، خطر تغییر شکل درون کانال ریشه را کاهش می دهد.

یکی از فاکتور مهمی برای جلوگیری از شکستگی، تعداد دفعات استفاده از فایل ها است. تولیدکنندگان توصیه می کنند که فایل ها به صورت یکبار مصرف استفاده شوند. اما با توجه به شرایطی که در کشور حاکم است، استفاده ی یک بار مصرف به صرفه نخواهد بود، و بدین منظور پزشکان میتوانند با نگهداری و استریل اصولی باعث افزایش عمر فایل ها شوند.

انتخاب فایل با نوک فعال یا غیرفعال ؟
با توجه به موارد درمان، نوع فایل انتخاب می شود . نوک غیرفعال ایمن تر است، زیرا سوراخ کردن مجرا با نیروی انفعال آن در برش ، پیچیده تر است ، در حالی که نوک فعال دارای لبه برش بیشتری دارد.

فایل های دستی

فایل های دستی اندو، ابزار دستی هستند که دندانپزشکان از طریق حس لامسه از انها برای پاکسازی و شکل دهی روت کانال در طی درمان ریشه استفاده می کنند. این لمس به دندانپزشک اجازه می دهد تغییرات در مقاومت یا زاویه را احساس کند، که می تواند به تعیین انحنا، کلسیفیکاسیون یا تغییر در آناتومی کمک کند. همچنین ممکن است این همیشه در عکس های رادیوگرافی مشاهده و شناسایی نشود. این اطلاعات می تواند به تعیین استراتژی ها یا جلوگیری از عوارض قبل از استفاده از فایل های روتاری کمک نماید. فایل های دستی از فولاد ضد زنگ و یا نیکل تیتانیوم مستحکم و در عین حال انعطاف پذیر ساخته شده اند تا هم به شکل کانال خم شوند و هم به آنها امکان تمیز کردن و شکل دهی صحیح کانال های ریشه را بدهد. هنگام انتخاب فایل های دستی، به دنبال سیستمی باشید که در عین قدرت و دوام لازم سبب راحتی در دست شما شود.

• فایل های نوع K:

فایل K جز قدیمی ترین فایل های دندانپزشکی می باشد مفتول بصورت پیچ خورده دارای سطح مقطع مربعی شکل می باشد که باعث مقاومت بالای آن در برابر شکسته شدن می شود و نسبت به ریمرها شیار های متراکم تری دارند.

K-flex file: نوعی فایل K هستند و دارای سطح مقطع بزرگ لوزی شکل، شیار پایین، ناحیه برش باریک، بسیار بادوام و انعطاف پذیرهستند و کارایی بیشتری برای جستجوی کانال ریشه، تمیز کردن و شکل دادن دیواره های کانال دارند.

flex R file: نوع دیگری از فایل های K هستند. که در آنها زاویه نوک برش دهنده کاهش یافته و فایل در داخل کانال ریشه بصورت متمرکز تر قرار می گیرد.

• فایل های نوع H:

فایل دستی (Hedstrom files) دارای سطح مقطع نامتقارن است و از مفتول تراش خورده استیل و یا نیکل تیتانیوم ساخته شده که این لبه تیز باعث افزایش برندگی و سرعت آن شده ولی احتمال شکسته شدن آن در حین کار نیز بیشتر است. H فایل برای خارج سازی دبری ها، عفونت و یا گوتاپرکا مفید می باشد ولی از فایل دستی H برای قسمت پایین کانال توصیه نمی شود زیرا خطر پاره شدن فورامن افزایش می یابد.

• فایل های نوع C: 

این نوع فایل ها نسبت به فایل های کا سخت تر هستند و برای کانال های باریک، کلسیفیه شده و دارای منحنی بکار می روند.

• فایل Barbed broach

این فایل برای بیرون آوردن بافت پالپ (عصب کشی) در طی درمان روت کانال استفاده می شود. برش های تیز بر روی فایل با بافت پالپ درگیر شده و به طور موثر آن را از روت کانال خارج م نماید. این فایل ها برای شکل دادن به RCS استفاده نمی شوند.

فایل های روتاری

ورود نیکل تیتانیوم در دندانپزشکی اجازه داده است که برای درمان روت کانال از سیستم های روتاری با خیال راحت و قابل پیش بینی استفاده شود. ابزارهای چرخشی در مقایسه با ابزارهای دستی دارای قدرت برش و سرعت بیشتری هستند. با وجود مزایای سیستم های روتاری توصیه می شود که در درمان اندو ابتدا کانال توسط فایل دستی آماده شود، سپس از فایل روتاری برای اتمام کار استفاده گردد، به خصوص برای ورود فایل روتاری در کانال های کلسیفیه و بسیار منحنی، پیشنهاد می شود ابتدا از فایل دستی به استفاده گردد. اکثریت فایل های روتاری به روش کراون داون استفاده می شوند و آن هایی هم که به روش های دیگر مثل استب بک استفاده می شوند در صورتی که آماده سازی کرونالی قبل از کاربرد روتاری صورت گیرد عمر بیشتری می کنند و خطاهای کمتری ممکن است پیش بیاید.

• فایل های خودتنظیم (Self-adjusting files)

سیستم های فایل خودتنظیم برای غلبه بر عوارضی که به دلیل آناتومی پیچیده و تنظیمات کانال بوجود می آیند، توسعه یافته اند. این فایل ها در یک هندپیس چرخشی استفاده می شود و از یک شبکه انعطاف پذیر و نازک NiTi با یک مرکز توخالی تشکیل شده است که سطح مقطع آن به صورت سه بعدی با شکل کانال ریشه سازگار است. فایل ها با حرکت ارتعاشی داخل و خارج کار می کنند و شستشوی مداوم مواد ضدعفونی کننده از طریق قسمت توخالی فایل و پمپ پریستالتیک صورت می گیرد. اثر اسکراب سه بعدی فایل، همراه با شستشوی تازه، منجر به ایجاد کانال های تمیز می شود، که به نوبه خود پرکردن بهتر کانال را تسهیل می کند.

• فایل های D

فایل های D مجموعه ای از فایل های روتاری انتخابی هستند که معمولاً در موارد درمان مجدد برای حذف کارآمد گوتا پرکا و مواد پرکننده در قسمت عاج دندان استفاده می شوند.

اصول نگهداری از فایل های اندو

• فایل ها را بعد از هربار استفاده از نظر تغییر شکل، باز شدن پیچ ها و کوتاه تر شدن نوک فایل چک کنید.
• دقت کنید که امکان دارد فایل حتی وقتی نو هستند به دلایل مختلف در داخل کانال بشکنند.
•  فشار وارده در جهت اپیکالی در اکثر فایل های روتاری باید کم باشد هرچه نیروی آپیکالی بیشتر باشد باعث شکست وسیله می شود.
•  با استفاده از فایل روتاری مناسب (گیتس Gates، فایل های دستی هدستروم H file و آماده کردن کانال دندان با فایل های دستی) عمر فایل روتاری را چندین برابر زیاد کنید.
•  بعد از هربار خارج کردن فایل از داخل کانال دبری ها را با گاز مرطوب تمیز کنید. این کار قدرت برداشت دبری را بیشتر و احتمال شکستگی آن داخل کانال را کمتر می کند.
• فایل ها را بعد از هر بار استفاده با استفاده از اتوکلاو و یا فور، استریل نمایید.
  
• از نگهداری طولانی مدت فایل هایتان درون هیپوکلریت سدیم و محلول های ضدعفونی کننده خودداری کنید.
• اگر فشار وارد شده به فایل زیاد است آن را با یک فایل با تیپر کمتر یا سایز کوچک تر تعویض نمایید.
• سرعت عملکرد فایل های روتاری با یکدیگر متفاوت است فایل های سرعت بالا را تعداد دفعات کمتری می توان استفاده نمود.

استریل کردن فایل های اندو

اقدامات پیشگیرانه جهت حفظ سلامت بیماران از جمله وظایف دندانپزشکان است. ممکن است بیماران متوجه اقداماتی مانند استریل لوازم دندانپزشکی و یا سایر روش های کنترل عفونت نشوند، زیرا بسیاری از این مراحل دور از دید بیمار انجام می‌شود.
استریل فایل ها یکی از اقدامات مهم جهت حفظ سلامت بیماران است. فایل های اندودنتیک قبل از استفاده‌ی مجدد باید به‌طور کامل استریل شوند. استریلیزاسیون کامل وسایل چند بار مصرف باید در هر نوبت به دقت انجام گیرد.  
استریل با اتوکلاو بخار، فور، بخار شیمیایی غیراشباع، اتیلن اکسایدو گلسبید از روش های قابل قبول برای ابزارهای اندودنتیک به شمار میروند. هر کدام از این روش ها مزایا و معایبی را دارند.
به همین دلیل به بررسی و تجزیه و تحلیل مقالات مربوط به روش های استریلیزاسیون ابزارهای اندو می پردازیم:

1. تجزیه و تحلیل کمّی نشان می دهد که موثرترین روش برای استریل ابزارهای اندو، اتوکلاو است.
2. قابلیت استرل کنندگی گلوتارآلدئید نسبت به گلسبید بیشتر می باشد.
3. به منظور از بین بردن آلودگی ها که توسط میکروارگانیسم ها به وجود آمده و همچنین آلودگی های محیطی ، ابزارهای یکبار مصرف یا تازه خریداری شده، قبل از استفاده استریلیزاسیون می شوند.
4. وسایلی که بعد از استفاده بالینی مجدداً مورد استفاده قرار می گیرند، نیاز به پاکسازی  مواد آواری (آلی و غیر آلی) دارند. اتوکلاو برای از بین بردن عوامل عفونی مانند پریون ها تا حدی بی اثر است به همین دلیل بهتر است مدت زمان استریل طولانی تر از همه حالت ها باشد تا ساختار پروتئین شکسته شود.
5. به دلیل افزایش خطر ابتلا ، از بین بردن دستی آواره ها از روی ابزارها پیشنهاد نمی شود.
6. خصوصیات مکانیکی و فیزیکی اکثر نیکل- تیتانیوم ها بعد از استریلیزاسیون با اتوکلاو دما بالا، تغییر نمی کنند.

توصیه های تولیدکنندگان برای استریل فایل دستی و فایل های روتاری به شرح زیر می باشد:

• استریل فایل های دستی ابزار را با صابون تمیز کنید.
• کاملاً با آب مقطر یا دیونیزه شستشو دهید.
• اجازه دهید تا در هوا خشک شود.
• فایل ها را بدون بسته بندی، در سینی اتوکلاو قرار دهید.
• از آب مقطر یا آب دیونیزه شده تازه استفاده کنید.
• اتوکلاو بخار را در دمای 138-134درجه سانتیگراد به مدت 20-10 دقیقه قرار دهید.
• بهتر است فایل های روتاری به صورت یکبار مصرف استفاده شود.
• توصیه می شود برای دفع فایل ها استفاده شده از سیفتی باکس ها استفاده کنید.