تجهیزات دندانپزشکی مثل هندپیس ها نیاز به هوای فشرده دارند که این هوا باید بوسیله کمپرسور تامین شود. اما کمپرسور دندانپزشکی چه ویژگی هایی دارد؟ تفاوت آن با کمپرسورهای صنعتی در چیست؟ آیا کمپرسور هم مانند دیگر وسایل مطب می تواند خود منبع آلودگی های میکروبی باشد؟
در پاسخ به این سوال ها ابتدا لازم است بدانیم که کمپرسور ها انواع مختلفی دارند و اکثر آن ها که معمولا دارای صدا و لرزش می باشند، در محیط های صنعتی کاربرد دارند. متدوال ترین آنها کمپرسورهای تسمه ای و یا کمپرسورهای یخچالی (مورد استفاده در کولر های گازی) می باشند. همچنین می توان به انواع دیگری از این کمپرسورها مانند پیستونی، دوار، گریز از مرکز و... اشاره کرد که از این میان، کمپرسورهای بدون روغن (Oil-less Compressor) در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.
گرچه محصول نهایی همه کمپرسورها هوای فشرده است، اما تفاوت های کمپرسور صنعتی با کمپرسور دندانپزشکی از حساسیت های دندانپزشکی سرچشمه می گیرد که در ذیل به برخی از آنها پرداخته می شود.
1- کیفیت هوا: هوای وارد شده به تجهیزات دندانپزشکی باید استاندارد بهداشتی بالایی داشته باشد. هرگونه آلودگی، از قبیل ورود آلاینده های روغنی به وسایل و یا آلودگی میکروبی در هوای خروجی، منجر به ورود مستقیم آن آلاینده به دهان بیمار می شود. به همین دلیل از میان انواع کمپرسورها، نوع بدون روغن در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد تا حداقل امکان ورود روغن به وسایل دندانپزشکی از بین برود . در ادامه راجع به آلودگی میکروبی نیز توضیح داده خواهد شد.
2- آب در هوای خروجی: در هر نوع آب و هوایی، حتی در مناطق خشک نیز همیشه میزانی از رطوبت در هوا وجود دارد و این رطوبت باعث شده تا مقداری آب در هوای خروجی کمپرسور وجود داشته باشد. رطوبت هوا منجر به انباشته شدن آب در مخزن می شود که این امر به دو دلیل در دندانپزشکی نگران کننده است:
- اول اینکه آب موجود در مخزن محیطی مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها بوجود می آورد و این کمپرسور را به منبع آلودگی دیگر تجهیزات تبدیل می کند. به همین دلیل باید آب موجود در مخزن را هر چند وقت یکبار تخلیه کرد. علاوه بر این لازم است بر سر راه خروجی کمپرسور فیلتر آنتی باکتریال قرار داده شود تا هوا پیش از ورود به وسایل دندانپزشکی، تصفیه شده باشد.
- دلیل دیگر، آسیبی است که آب همزمان به کمپرسور و وسایل دندانپزشکی وارد می کند که از آن به عنوان خوردگی (Corrosion) یاد می شود. در کمپرسور های روغنی این مشکل رفع شده چرا که لایه ای از روغن سطوح را می پوشاند، ولی همانطور که پیش تر ذکر شد در دندانپزشکی از این کمپرسور نمی توان استفاده کرد. بنابراین کمپرسورهایی برای دندانپزشکی مناسب هستند که قطعات داخلی آنها از استیل، تفلون صنعتی، گرافیت و یا پلاستیک ساخته شده باشد تا هم مشکل خوردگی برطرف شود و هم دستگاه قابل حمل و سبک باشد.
علاوه بر جنس قطعات، نصب دستگاه درایر (خشک کننده) بر سر راه هوای خروجی از کمپرسور منجر به کاهش میزان خوردگی وسایل دندانپزشکی می شود. قابل ذکر است که برخی از کمپرسورهای دندانپزشکی خود دارای فیلتر آنتی باکتریال و همچنین درایر در قسمت خروجی می باشند که بهتر است با مراجعه به کاتالوگ هر دستگاه از وجود این دو اطمینان حاصل شود.
3- صدای کمپرسور: میزان صدا در محیط های صنعتی نکته قابل توجهی نیست اما در دندانپزشکی استفاده از کمپرسورهایی با محدوده صوتی 60 تا 70 دسی بل مناسب است. علاوه بر این با ساخت کابینت های آکوستیک می توان آلودگی صوتی کمپرسور را به حداقل رساند.
4- توان کمپرسور: بر حسب اسب بخار (Hp) و یا بر حسب کیلو وات (Kw) نوشته می شود که بسته به تعداد دستگاه های متصل به کمپرسور می تواند بین نیم تا دو کیلو وات باشد.
5- میزان هوا دهی (Flow): بر اساس لیتر بر دقیقه سنجیده می شود. میزان هوا دهی کمپرسور باید بیش از میزان مصرف تجهیزات باشد تا به کمپرسور فشار وارد نشود. در رابطه با میزان هوا دهی معیاری به نام چرخه کاری (Duty cycle) وجود دارد. به عبارت دیگر کمپرسوری مناسب است که در یک چرخه کاری بتواند تا مدتی بدون نیاز به روشن شدن های پی در پی، نیاز دستگاه شما را تامین کند. برای مثال یک یونیت دندانپزشکی که به طور متوسط نیاز به 50 لیتر هوا در دقیقه دارد، کمپرسوری می خواهد که بتواند تا سه برابر این میزان تولید داشته باشد که در اینجا معادل 150 لیتر در دقیقه می شود. بر همین اساس نیازی نیست این کمپرسور در طی یک ساعت کاری بطور کامل روشن باشد و در این یک ساعت تنها 20 دقیقه کار خواهد کرد. در مدت 40 دقیقه ای که کمپرسور خاموش است هوای مورد نیاز دستگاه ها از هوای انباشه شده در مخزن آن تامین می گردد. بنابراین چرخه کاری این کمپرسور یک سوم خواهد بود که به صورت (3:1) و یا (33%) نشان داده خواهد شد.
چرخه کاری خصوصا برای دستگاه های تراش دندان بسیار اهمیت دارد، چرا که دندانپزشک نیاز به کار مداوم دارد و هر چه چرخه کاری طولانی تر باشد کمپرسور کمتر روشن خواهد شد. این نوع به کمپرسور های کدکم (CAD/CAM Compressor) معروف است. غیر از این موارد عواملی همچون ابعاد، وزن و قابلیت حمل و نقل، گارانتی و همچنین هزینه کمپرسور اهمیت خواهد داشت. همچنین در برخی کشورها کمپرسور نیاز به مجوز هایی از قبیل (TUV) دارد که داشتن این مجوز از سوی کارخانه دلیلی بر کیفیت هوای تولیدی کمپرسور می باشد.
تهیه کننده: واحد تحریریه دندال