ویروس کرونا (Coronavirus)

در دو دهه اول از قرن 21، ما شاهد ظهور ویروس کرونا در شرق و غرب آسیا بوده ایم.

* در سال 2002 تا 2003 میلادی، سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) باعث آلودگی بیش از 8000 نفر و مرگ و میر 774 نفر گردید. پس از گذشت 10 سال، کرونا ویروس سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) به عنوان عامل ایجاد عفونت شدید دستگاه تنفسی تحتانی در انسان، در خاورمیانه شیوع پیـدا کـرد. این سندرم باعث مرگ و میر 858 نفر و آلودگـی 2494 نفر شد. 

** در تاریخ 31 دسامبر سال 2019، یک ویروس جدید کرونا تحت عنوان 2-CoV–SARS که باعث ایجاد بیماری شدید تنفسی موسوم به 19-COVID می شود، در ووهان، شهر بزرگی در چین به سازمان بهداشت جهانی(WHO) گزارش شد. در 30 ژانویه سال 2020، WHO شیوع COVID-19 را به عنوان یک فوریت جهانی بهداشت اعلام کرد و سپس در فوریه 2020، COVID-19 در ایران و سایر کشورها گزارش شد. به طوريکه سازمان بهداشت جهانی، در 11مارس 2020، این بیماری را به عنوان یک بیماری جهان گیر Pandemic معرفی نمود.

 کووید 19 (19-COVID): اشاره‌ دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال 2019

علایم بیماری کووید 19

برای اکثر بیماران، COVID-19 ممکن است فقط روی ریه ها تأثیر بگذارد زیرا این بیماری عمدتاً یک بیماری تنفسی است. حالت اصلی عفونت انتقال انسان به انسان از طریق تماس نزدیک است که از طریق پاشیدن قطرات فرد آلوده از طریق سرفه یا عطسه آنها اتفاق می افتد.

تب، خستگی و علائم تنفسی از جمله سرفه، گلودرد و تنگی نفس شایع ترین علائم هستند. SARS-CoV-2 ممکن است از آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE2) به عنوان گیرنده سلول میزبان برای عفونت در اپیتلیال مجاری هوایی انسان که شایع ترین عضو آسیب دیده است استفاده کند.

سطح بالای سایتوکاین ها در عفونت شدید به نام "طوفان سایتوکاین" یا سندرم ترشح سایتوکاین (CRS) به عنوان یک عامل اصلی در پاتوژنز COVID-19 تشخیص داده شده است.

انواعی از داروهای ضد ویروسی و بررسی اثر آن ها

داروهای ضدویروسی از سه مکانیسم جهت مقابله با ویروس استفاده می نمایند:

• جلوگیری از ورود ویروس به سلول از جمله: داروهای APN01 و اینترفرون
• مقابله و خفقان ویروس در سلول آلوده مانند: فاویپیراویر و رمدیسیویر
• مقابله با عوارضی که ویروس در فرد آلوده ایجاد می کند مانند پاسخ التهابی تا زمانی که مصونیت طبیعی ایجاد شود مانند تولید آنتی بادی کافی از جمله کورتیکواستروئیدها و Tocilizumab 

برای مقابله با ویروس کرونا نیز داروهای بسیاری ارائه شده که براساس همین 3 مکانیسم موجود است که شامل مهار همانندسازی ویروس، مهار کانالهای یونی و مهار پروتئاز سرین می باشد. توصیه می شود که پیش از شروع تکثیر سریع  ویروس از درمان ضد ویروسی استفاده کنید!

داروهای مهار کننده پروتئازی

از جمله داروهای دارای مکانیسم مهارکننده پروتئازی که جهت بهبود 19-COVID مورد استفاده قرار گرفته، میتوان به داروهای ضدویروسی داروناویر (Darunavir)، نلفیناویر (Nelfinavir) و ساکویناویر (Saquinavir) و داروی ضد آسم مونته لوکاست (Montelukast) و داروی دیگر ضد حساسیت فکسوفنادین (Fexofenadine) اشاره نمود.

داروی APN01

این دارو یکی از جدیدترین داروهای معرفی شده است که دارای تاثیرگذاری دوگانه است و به صورت اختصاصی برای SARS-COV19 توسط شرکت اتریشی Biologics APEIRON(AG) طراحی شده است، آخرین مطالعات نشان داده است: SARS- COV19 از پروتئین سطحی سلول های Angiotensin converting enzyme (ACE2) به عنوان دستگیره ی اتصال و ورود به سلول استفاده می کند که داروی تزریقی APN01 با اتصال به اسپایک های ویروس و پوشاندن آن، مانع از اتصال اسپایک به ACE2 می شود. از طرف دیگر با پاسخ آنزیمی خود به کاهش پاسخ های التهابی در ارگان ها از جمله: ریه، رگ های خونی و قلب کمک می کند که این امر در بیماران با پاسخ های التهابی در درجات پیشرفته بیماری بسیار حائز اهمیت است و در نهایت سیستم ایمنی اکتسابی را تا تولید انتی بادی ها حمایت می کند.

داروی رمدسیویر (Remdesivir)

یک تیم پژوهشگر در موسسه ملی آلرژی و بیماريهای عفونی موسسه ملی بهداشت ایالات متحده گزارش دادند که یک داروی مبتنی بر مولکولهای کوچک به نام رمدسیویر که جزو آنالوگ های نوکلئوتیدی است و آنزیم RdRp ویروس را مهار میکند که توسط شرکت زیست دارویی گیلیاد (Gilead) پیشتر جهت درمان بیماری ابولا تهیه شده بود، می تواند با موفقیت باعث پیشگیری و درمان MERS در مدل حیوانی میمون گردد. همچنین، شرکت گیلیاد اعلام کرده است که نتایج مثبتی را بر طبق آزمایشات In vitro و In vivo این دارو بر روی SARS و MERS مشاهده شده است.

داروی فاویپیراویر (Favipiravir)

داروی ضد ویروسی فاویپیراویر با مهار انتخابی RNA پلیمراز ویروسی در سلول باعث جلوگیری از انتشار ویروس در بافت می شود اولین داروی تایید شده کرونای جدید در چین می باشد. این داروی ضد ویروس آنفولانزا همراه با دو داروی ضد مالاریا با نام های تجاری کلروکین (Chloroquine) و هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine) کارایی خوبی را در طی آزمایشات بالینی نشان دادند. به طوريکه فاویپیراویر عوارض جانبی ملایمی را پس از انجام آزمایشات بالینی در افراد مبتلا به COVID-19 نشان داد.

داروی دگزامتازون 

دگزامتازون یک داروی کورتیکواستروئیدی است که در طیف گسترده ای از شرایط به دلیل داشتن اثرات ضدالتهابی و سرکوب کنندگی سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد.

داروی Acalabrutinib

Acalabrutinib یک مهارکننده انتخابی تیروزین کیناز بروتون است که برای درمان انواع مختلفی از سرطان های سلول B به کار می رود. تیروزین کیناز بروتون، سیگنالینگ و فعالسازی ماکروفاژها را مهار می کند که با این عمل، به سلول های ایمنی به نام ماکروفاژها در فعال کردن انواع پروتیین های دیگر در پاسخ ایمنی ذاتی بدن کمک می کند. بیماران مبتلا به 19-COVID شدید، دارای پاسخ ایمنی بیش التهابی هستند که به نظر می رسد با فعال شدن ماکروفاژ هدایت می شود و منجر به سندرم حاد تنفسی شدید (ARDS) و اغلب مرگ می شود. داروی Acalabrutinib باعث افزایش سطح اکسیژن رسانی و کاهش نشان گرهای مولکولی التهاب در اکثر بیماران بستری به علت ابتلا به 19-COVID گردید.

داروهای مهار کننده مسیر آندوستیک ویروس

یکی از عناصر اصلی در عفونت ویروسی روند ورود ویروس به سلولهای میزبان است. در دو دهه گذشته، در مورد اهمیت مسیر اندوسیتوز (Endocytic) و روند اتوفاژی در ورود ویروس و تکثیر ویروس، درک فزاینده ای ایجاد شده است. در نتیجه، مسیر اندوسیتوز شامل آندوزوم و لیزوزوم به اهداف مهم برای توسعه استراتژی های درمانی در مبارزه با بیماريهای ناشی از SARS-COV-2  تبدیل شده است. در نتیجه، به نظر می رسد چندین مهارکننده که مسیر آندوسیتیک را هدف قرار می دهند، دارای پتانسیل درمانی در درمان  COVID-19 هستند، از جمله کلروکین که با وجود اینکه بر میزان بیان ACE2 در سطوح سلولی تأثیر نمی گذارد، اما گلیکوزیلاسیون ترمینال ACE2 را مهار میکند و همچنین کلرپرومازین (Chlorpromazine) که مهارکننده اندوسیتوز به واسطه کلاتین می باشد.

دیگر استراتژی مورد نظر، استفاده از برم هگزین (Bromhexine) یک مشتق حاصل از گیاه واسیسین می باشد در یک دوز مشخصی، به طور انتخابی باعث مهار TMPRSS2 ژن کد کننده پروتئاز تراغشایی، سِـرین 2 گردد و از این طریق، ورود اختصاصی ویروس از طریق TMPRSS2 را مهار میکند که راهکاری است که احتمالاً میتواند در برابر SARS-CoV-2  مؤثر باشد.

استفاده از ویتامین ها در درمان

از جمله دیگر استراتژی های درمانی احتمالی جهت کمک به درمان 19-COVID، می توان به استفاده از ویتامینها (گروه ویتامینی B، ویتامین C و ویتامین D) و مکمل های غذایی آهن، روی و سلنیوم، داروهای استاتینی، گروه آنتی بیوتیکی تتراسایکلین و فعال کننده بافتی پلاسمینوژن اشاره نمود.

استفاده از محصولات بیولوژیک جهت درمان کووید 19

• یکی از این محصولات استفاده از مشتقات خونی پلاسما می باشند که توسط روش پلاسمافرزیس (Plasmapheresis) از خون افراد بهبود یافته جداسازی می گردند.
• همچنین تولید آنتی بادی های مونوکلونال بر ضد خوشه پروتیینی Spike Protein در SARS-COV-2 و گیرنده آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا ACE2 استراتژی درمانی دیگری است که جهت  دستیابی به آن، پژوهشگران در حال تلاش می باشند.
• اکتمرا (Actemra) یا توسیلیزوماب (Tocilizumab) یک آنتی بادی مونوکلونال ضد روماتیسمی بهبوددهنده بیماری (DMARD)است که برای آرتریت روماتوئید و آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان تأیید شده است. این دارو، اینترلوکین-6 را که پروتئینی است که در پاسخ های ایمنی طبیعی نقش دارد، مسدود میکند. در نتیجه باعث کاهش یکی از مشکلات جدی احتمالی سیستم ایمنی بدن به نام طوفان سایتوکینی می شود. 
• از جمله دیگر محصولات بیولوژیک، می توان به محصولات سلولی اشاره نمود. سلول های بنیادی از مهم ترین محصولات سلولی می باشند. به طوری که، استفاده از سلول های بنیادی خون ساز و مزانشیمی مشتق از بندناف، ژل وارتون و پالپ دندان و سلولهای کشنده طبیعی به همراه اگزوزوم های حاصل از سلولهای بنیادی در مطالعات کلینیکی جهت درمان و بهبود 19-COVID تحت بررسی قرار  گرفتند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تزریق داخل وریدی پلاسمای خون افراد بیمار پس از بهبودی و سلولهای بنیادی مزانشیمی مشتق از بندناف ممکن است برای درمان بیماران مبتلا به 19-COVID شدید، با مهار نمودن طوفان سیتوکین، ارتقاء ترمیم آسیب ریه و بهبود عملکرد ریوی، خصوصیات هم افزایی نشان دهد. 
• یکی از درمان های مبتنی بر محصولات بیولوژیک که برای درمان COVID-19 پیشنهاد شده است، میکروRNAها (miRNAs) می باشند که باعث تنظیم سنتز پروتئین در مرحله ی ترجمه می شوند. در یک مطالعه ی تحلیلی که به شناسایی میکروRNAهای کاملا مکمل با RNA ژنومی ویروسی در نواحی کد کننده، 3-UTR و  miR-6864-5p ،miR-4778-3p و 3p-5197- miR به طور کامل توانایی اتصال به ژنوم ویروسی را داشتند. یافته های این مطالعه بیانگر اتصال ضعیف این میکرو RNAهای کاملا مکمل به 17508 ژن انسانی و در نتیجه نداشتن عوارض جانبی در انسان می باشد.